Οικισμός-χάρμα, τα Καστρισιάνικα στα Κύθηρα είναι βγαλμένα σαν από άλλη εποχή. «Αεράτα», χωρίς τον συνωστισμό της ανθρώπινης παρουσίας, με υπέροχες αγροικίες, μέσα σε συστάδες θεόρατων δέντρων. Και η κεντρική πλατεία, ίδια με κινηματογραφικό πλατό. Ισως  έφταιγε εκείνο το γλυκό απογευματινό φως, το ελαφρύ αεράκι, η τάξη με την οποία ήταν τοποθετημένα τα κεράσματα –η φουτουράδα και τα λαδοπαξίμαδα–, τα χαρούμενα πρόσωπα. Η σκηνοθέτης Ελίζα Σόρογκα ήταν εκεί. 

Η παράσταση (ευτυχώς) δεν άρχισε στην ώρα της. Το ταξίδι από τα νότια του νησιού δεν ήταν αμελητέο και ένα μικρό λάθος στη διαδρομή μάς είχε κάνει να αγωνιούμε ότι θα φθάσουμε κατόπιν εορτής – αυτά που κοροϊδεύουμε. Τα παιδιά, τι παιδιά δηλαδή, στην πρώιμη εφηβεία, ανυπομονούσαν, με πειράγματα, να δουν αν θα τρομάξουν. Σχετική ένδειξη ήθελε τους θεατές άνω των 16 ετών, και τα είχαμε πάρει μαζί μας κατόπιν συνεννόησης –δεν υπήρχε περίπτωση να μας αφήσουν να πάμε δίχως τις ατρόμητες  αφεντιές τους–, με δική μας ευθύνη. 

Μας έδωσαν –υφαντές στον αργαλειό– μάσκες ύπνου και ακουστικά κλειστού τύπου, η παράσταση ήταν ηχητική. Χωρίς τους περισπασμούς του οπτικού περιβάλλοντος, στο σκοτάδι του καθενός μας. Μας ενημέρωσαν ότι το έργο περιέχει τρισδιάστατα ηχοτοπία, δηλαδή ήχους που έχουν προέλθει από τρισδιάστατες ηχογραφήσεις, αναπαράγοντας τη συνθήκη της ανθρώπινης τρισδιάστατης ακοής. Καθώς και ότι τις ηχογραφήσεις πλαισιώνουν πρωτότυπα ηχοτοπία που καταγράφηκαν στον ίδιο τον θρυλικό τόπο των Κυθήρων, ειδικά για το συγκεκριμένο project, και συνθέσεις του διεθνούς φήμης ηχητικού καλλιτέχνη και συνθέτη ηλεκτρονικής μουσικής Τζεφ Βάνγκερ (Jeph Vanger).

Θρύλοι και δοξασίες του νησιού κέντρισαν τα αυτιά μας, μέσα από τις αφηγήσεις μιας (υπέροχης) γιαγιάς στην εγγονή της, προτού πέσει για ύπνο. «Ξέρεις τι είναι το σπαλέτο και ο ξενολαός;». Νεράιδες που βγάζουν μαγεμένους ήχους, καλπασμοί και απόκοσμες κραυγές σε ρεματιές, αβάπτιστα μωρά που κλαίνε στο λαγκάδι του Αï-Γιώργη στα Βιαράδικα, τάγματα ξωτικών και δαίμονες που παρελαύνουν τις νύχτες. Φαντάσματα πειρατών που περιδιαβάζουν τα 70 σπίτια και τις 70 εκκλησιές της Παλαιοχώρας. 

Ηταν τρομακτική η βιωματική αυτή ακρόαση; Ασφαλώς και όχι. Ηταν απλώς αποκαλυπτική: για το πώς η ιστορία ενός τόπου μπορεί να καταγραφεί παντοτινά στο συλλογικό ασυνείδητο και να μετουσιωθεί σε παράδοση. Κάνοντας αισθητές στο παρόν προκαταλήψεις και στερεότυπα του παρελθόντος, υπαρξιακούς φόβους και ανησυχίες ενός νησιού άγονου και απομονωμένου, τραυματικές εμπειρίες. Με κορυφαία αυτή του 1537, την επιδρομή του αρχιναύαρχου του τουρκικού στόλου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, που λεηλάτησε, κατέσφαξε, κατέκαψε την τότε πρωτεύουσα, την Παλαιοχώρα (τι άλλο θα μπορούσε να είναι ο «ξενολαός»;). Παρά την οχύρωσή της και τη θέση της σε χαμηλότερο επίπεδο από αυτό των λόφων που την περιτριγυρίζουν, ο περίφημος Μπαρμπαρόσα κατάφερε να ανακαλύψει την καστροπολιτεία, περνώντας από το Κακό Λαγκάδι, φαράγγι μεγάλης ομορφιάς, που ενώνει δυο χαράδρες. Το μέρος θεωρήθηκε καταραμένο, δεν κατοικήθηκε ποτέ ξανά. 

Η παράσταση χειροκροτήθηκε, μαζί με τη σκηνοθέτη, νοητά, και οι ηθοποιοί που πρωταγωνιστούσαν στις αφηγήσεις: τη Σοφία Σεϊρλή (το ίδιο κιόλας βράδυ, σοκαριστήκαμε όταν μάθαμε ότι χάθηκε στα νερά της Ικαρίας), τον Κωστή Κοντολέων και τη μικρή Ελέσα Καράμπελα. Κι εμείς αισθανθήκαμε μια ιδιότυπη ευγνωμοσύνη που είχαμε πάρει μαζί μας τα «μικρά». Είχαμε μόλις δει, σε μια μη συνήθη, και πάντως μη «Instagram-ική» εμπειρία, την αθέατη όψη της πολιτιστικής ταυτότητας του τόπου «μας» τα καλοκαίρια, ενός τόπου που μας ξεκουράζει και ανεξάντλητα μας ζωογονεί. Στο σκηνικό που θέλει βουτιές στη Φυρή Αμμο, βόλτες για παγωτό στη Χώρα, ξυπολησιά στο Καψάλι, προστέθηκαν Ενετοί και Οθωμανοί, σπαθιά και φορτέτζες, το χρώμα από το Τσιρίγο του παρελθόντος, αυτό που κάνει το νησί μυστηριακό και ιδιαίτερο, ακόμη και σήμερα. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News