Οι προτροπές (prompts) που δίνουμε στα συστήματα ΤΝ, όπως το ChatGPT, το Gemini ή το Grok, δεν λειτουργούν μόνο ως απλές εντολές. Παράλληλα γίνονται ο καθρέφτης μας: αποτυπώνουν τις σκέψεις, τα ενδιαφέροντα, τις ανησυχίες και τα κενά γνώσης μας. Αλλά και κάτι παραπάνω: διαμορφώνουν τον τρόπο που μαθαίνουμε, εξελισσόμαστε και αλληλοεπιδρούμε με τον κόσμο. 

Από τη διατροφή στις μηχανές αναζήτησης

Η φράση «είσαι ό,τι τρως» έχει γίνει σχεδόν κοινοτοπία. Και όμως, πίσω από την απλότητά της κρύβεται μια μεγάλη αλήθεια: οι επιλογές μας στο φαγητό δεν είναι απλώς βιολογικές, αλλά πολιτισμικές, κοινωνικές, ακόμη και ηθικές. Η καθημερινή προτίμηση στο fast food ή η αυστηρή vegan διατροφή δεν επηρεάζει μόνο την υγεία μας, αλλά και την ταυτότητά μας.

Στην ψηφιακή εποχή, η ίδια αλήθεια μεταφέρεται στον κόσμο της πληροφορίας. «Είσαι ό,τι google-άρεις». Οι αναζητήσεις μας στο Google είναι καθρέφτης των ανησυχιών μας, των αναγκών μας, της περιέργειάς μας και των φόβων μας. Από το πιο τετριμμένο («πώς βράζουμε σωστά τα μακαρόνια») μέχρι το πιο υπαρξιακό («πόσο ζει ένας άνθρωπος με καρκίνο»), οι λέξεις που πληκτρολογούμε σκιαγραφούν το ποιοι είμαστε – συχνά με περισσότερη ειλικρίνεια από ό,τι θα παραδεχόμασταν σε έναν φίλο ή γιατρό.

Ο νέος καθρέφτης των prompts (προτροπές)

Και τώρα, με την άνοδο της Τεχνητής Νοημοσύνης, προστίθεται ένας τρίτος και ίσως πιο αποκαλυπτικός καθρέφτης: «Είσαι ό,τι κάνεις prompt». Ο τρόπος που μιλάμε σε μια μηχανή, οι ερωτήσεις που της θέτουμε, οι οδηγίες που της δίνουμε, γίνονται αντανάκλαση του εσωτερικού μας κόσμου.

Το prompt (προτροπή) δεν είναι απλώς μια εντολή. Είναι η συμπύκνωση του τρόπου που σκεφτόμαστε. Ο τρόπος που ζητάμε μια ερωτική επιστολή ή ένα business plan ή ένα ποίημα μιλάει για μας περισσότερο από ό,τι νομίζουμε.

Αν και υπάρχει «επιστήμη των prompts» (prompt engineering), που επιβάλλει κανόνες όπως σαφήνεια, χρήση ανοικτών ερωτήσεων, απόδοση ρόλου στην ΤΝ, κ.λπ., οι ίδιες οι προτροπές αποκαλύπτουν ήδη πολλά για τις ανησυχίες και τις επιθυμίες μας. Ακόμα και ένα απλό prompt, όπως «πες μου γιατί είμαι πάντα κουρασμένος», δείχνει μια ανησυχία υγείας, ή το «πώς να γίνω πιο επιτυχημένος;» φανερώνει φιλοδοξία ή ανασφάλεια. Πόσο μάλλον οι σχετικοί ολόκληροι διάλογοι.

Η κουλτούρα των prompts λειτουργεί σαν ένας διάλογος με τον ίδιο μας τον εαυτό. Μας αποκαλύπτει τι θεωρούμε σημαντικό, πώς διατυπώνουμε τις σκέψεις μας, τι περιμένουμε από την τεχνολογία. Και σε αντίθεση με το Google, όπου οι ερωτήσεις μας μένουν μόνες τους, τα prompts συνομιλούν με ένα «ευφυές» εργαλείο που απαντά, σχολιάζει, αναπτύσσει με ένα διάλογο που δεν είναι πλέον μονόπλευρος, αλλά εξελικτικός.

Τα prompts ως πρώτη ύλη για το προφίλ μας

Όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε εφαρμογές της ΤΝ όπως το ChatGPT, το Gemini ή το Grok, τόσο πιο σαφές προφίλ σχηματίζουν αυτές για εμάς. Όχι μόνο για τι αναζητούμε, αλλά κυρίως για το πώς σκεφτόμαστε, πώς εκφραζόμαστε, ποια είναι η λογική ακολουθία των ερωτήσεών μας. Στην πραγματικότητα, κάθε προτροπή που γράφουμε ή υπαγορεύουμε (αν χρησιμοποιούμε τις φωνητικές δυνατότητες τους) δίνει πολύτιμες πληροφορίες για το προφίλ μας από την αλληλουχία επιλογών, λέξεων και εννοιών που χρησιμοποιούμε αποτυπώνοντας το ποιοι είμαστε.

Επιπρόσθετα κάθε προτροπή μας παρέχει στις εφαρμογές δεδομένα και παράγει περιεχόμενο που είτε ενισχύει την αυτοπεποίθηση, παρέχοντας εργαλεία για μάθηση και ανάπτυξη, είτε ενισχύει στερεότυπα ή παραπληροφόρηση με αποτελέσματα που μπορεί να έχουν επιβλαβείς συνέπειες. 

Γι’ αυτό και δεν είναι τυχαίο ότι ήδη αναπτύσσονται εργαλεία «prompt analytics» που αναλύουν τις προτροπές μας για να βγάζουν συμπεράσματα για την προσωπικότητα, τις ανάγκες και τις καταναλωτικές μας προτιμήσεις αλλά και για να ελέγξουν τι δεδομένα θα καταγράψουν στις βάσεις των γνώσεων τους (knowledge bases). 

Τα ηθικά και τεχνολογικά διλήμματα

Όμως, μαζί με τις δυνατότητες έρχονται και τα διλήμματα: ποιος έχει πρόσβαση στα prompts μας; Πόσο ασφαλή είναι; Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να μας χειραγωγήσουν, να μας αποκλείσουν από μια δουλειά ή να μας αξιολογήσουν εν αγνοία μας; Μπορούμε εμείς οι ίδιοι να ελέγξουμε τι αφήνουμε πίσω μας; Μπορούμε να γράφουμε καλύτερα prompts ώστε να ανταποκρίνονται σε αυτά που πραγματικά αισθανόμαστε;  Μπορούμε να τα διαγράψουμε αν δεν μας ικανοποιούν ή ακόμα καλύτερα να τα διαμορφώσουμε όπως εμείς θέλουμε; 

Συμπέρασμα

Από το «είσαι ό,τι τρως» στο «είσαι ό,τι google-άρεις» και σήμερα στο «είσαι ό,τι κάνεις prompt», η διαδρομή δείχνει μια βαθύτερη αλήθεια: ο άνθρωπος καθρεφτίζεται πάντα στις συνήθειες και στα εργαλεία του. Η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί ταυτόχρονα έναν καθρέφτη πιο αποκαλυπτικό από κάθε προηγούμενο. Όπως η διατροφή μας δείχνει την υγεία μας, και οι αναζητήσεις τις ανησυχίες μας, έτσι και οι προτροπές μας αποκαλύπτουν στοιχεία για το επάγγελμά μας, τις επιλογές μας, τις διαθέσεις μας ή και αλλά και τι μπορούμε να γίνουμε. Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι μόνο τι θα ρωτήσουμε τις εφαρμογές της ΤΝ, αλλά τι αποκαλύπτουμε για τον εαυτό μας κάθε φορά που τους μιλάμε και τι προτείνουμε να αποθηκεύσουν στις knowledge bases τους, δημιουργώντας και αποθηκεύοντας το δικό μας προφίλ.

---

Ο Δημήτρης Χατζηγιαννάκης είναι σύμβουλος πληροφορικής.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News