Ο άνεμος της βιβλικής Αποκάλυψης σαρώνει το αμερικανικό πολιτικό τοπίο των ημερών μας, εξάπτοντας περισσότερο τα ήδη αναταραγμένα –μετά τη δολοφονία του συντηρητικού ακτιβιστή Τσάρλι Κερκ– πνεύματα των οπαδών του κινήματος ΜAGA.
Ο Κερκ δεν απέφυγε τη μοιραία σφαίρα. Ο τραγικός θάνατός του, όμως, υπενθύμισε στους ευαγγελικούς χριστιανούς ότι ο Ντόναλντ Τραμπ σώθηκε από θαύμα κατά την απόπειρα δολοφονίας του το 2024, αποδεικνύοντας έτσι ότι «ο Θεός τον έσωσε» για να γίνει «ο πιο καθοριστικός πρόεδρος του αιώνα». Και τώρα, ως θεοφύλακτος ηγέτης, φιλοδοξεί να εμφυτέψει στη συλλογική φαντασία το «νέο αμερικανικό όραμα», το οποίο συνδυάζει πολιτικό συντηρητισμό με χριστιανικό μεσσιανισμό.
Οι ρίζες του διδύμου «πολιτική – θρησκεία» στις ΗΠΑ
Στην Ευρώπη φαντάζει ανεπίστρεπτα ξεπερασμένο αυτό το πολιτικοθρησκευτικό σφιχταγκάλιασμα, το οποίο σκηνοθετείται τελευταία τόσο δραματικά στις ΗΠΑ, όπως στις εκδηλώσεις μνήμης για τον Τσάρλι Κερκ. Εξίσου ξενίζουν τους ευρωπαίους παρατηρητές και οι συχνές δημόσιες αναφορές στον Αρμαγεδδώνα και τον Αντίχριστο, στο πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου στις ΗΠΑ.
Τέτοια τέρατα του παρελθόντος, τα οποία μεταλλάσσονται στρατηγικά σε σύγχρονα, εξίσου τρομακτικά υβρίδια, θεωρούνται γραφικά ή και επικίνδυνα στη Γηραιά Ηπειρο. Και αυτό επειδή στην Ευρώπη ο Διαφωτισμός και η κοσμικότητα απέκοψαν τη θρησκεία από την πολιτική (παρά την αναφορά ορισμένων Συνταγμάτων «στο όνομα του Θεού ή της Αγίας Τριάδος»), φράζοντας τον δρόμο σε τέτοιες αναβιώσεις, εμφανείς τουλάχιστον.
Στην Αμερική, όμως, η αποκαλυπτική (μεσσιανική) θρησκεία αφέθηκε να ενεργεί ανεμπόδιστα στο πολιτικό πεδίο. Η Πρώτη Τροπολογία του αμερικανικού Συντάγματος δεν απαγορεύει ειδικά τη σύνδεση πολιτικής και θρησκείας, καθώς τη συσχετίζει με το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου. Γι’ αυτό και είναι ελεύθεροι οι αμερικανοί πολιτικοί να προσελκύουν τους θρησκευόμενους ψηφοφόρους ακόμη και με τη χρήση θρησκευτικού λόγου.
Στις ΗΠΑ του 21ου αιώνα, παρά τα τεχνολογικά άλματα, η σύνδεση μεταξύ χριστιανικής-προτεσταντικής θρησκείας και πολιτικής θεωρείται κάτι κληροδοτημένο από το ιστορικό παρελθόν. Η εθνική ταυτότητα της χώρας για πολλούς –και όχι μόνο τους συντηρητικούς– σημαδεύεται βαθιά από τη συνύφανση της πολιτικής με την εσχατολογική θρησκεία.
Σύμφωνα με τον Μίχαελ Χοχγκεσβέντερ (27/9 στη Neue Zürcher Zeitung), ήδη από τον 19ο αιώνα έχει μορφοποιηθεί ξεκάθαρα αυτό το «ευαγγελικό-φιλελεύθερο αμάλγαμα», το οποίο εξελίχθηκε σημαντικά από τον 17ο αιώνα. Αυτό και τότε –όπως και τώρα– συνδύαζε την προτεσταντική αναβιωτική θρησκευτικότητα, τον εθνικισμό ή και τον πατριωτισμό, την καπιταλιστική αγορά και έναν τρόπο σκέψης επικεντρωμένο στην ανταπόδοση (π.χ. την επένδυση χρημάτων στην ευλογία του Θεού), μαζί με τον αντικαθολικισμό και μια άσκηση κριτικής ως προς την κοινωνική ιεραρχία και τους θεσμούς.
Οι ευαγγελικοί φονταμενταλιστές του 19ο αιώνα ανέμεναν με τρόμο και ελπίδα τη σύντομα (όπως πίστευαν) επερχόμενη Αποκάλυψη, μαζί με την επιστροφή του Χριστού-Μεσσία. Αυτή η αμφίσημη προσδοκία τροφοδοτούσε τον πολιτικό ακτιβισμό τους σε έσχατους καιρούς, όπου η κάθε θεάρεστη πράξη μετρούσε για τη σωτηρία των «ευλογημένων» από την κατάρρευση του κόσμου. Σήμερα η θρησκευτική Δεξιά των ΗΠΑ κινητοποιείται πολιτικά από παρόμοιες πεποιθήσεις.
Αυτή την εδραιωμένη αλλά και πολιτικά υποκινούμενη πίστη των Αμερικανών σε ένα αποκαλυψιακό μέλλον, μαζί με τις επιπτώσεις της στην πολιτική, τα προσεγγίζει ο Τζον Γκρέι στην ιστορική εξέλιξή τους. Ο στοχαστής και ακαδημαϊκός, στο βιβλίο του «Μαύρη Λειτουργία: Η αποκαλυπτική θρησκεία και ο θάνατος της Ουτοπίας» (2007) δείχνει ότι η ανάμιξη του νεοσυντηρητισμού με τον χριστιανικό φονταμενταλισμό αναπόφευκτα οδηγεί σε βία, πόλωση αλλά και στασιμότητα.
Συμπληρωματικά, στο άρθρο του «Ο Ντόναλντ Τραμπ και ο θρίαμβος της μη φιλελεύθερης δημοκρατίας» (New Statesman, 2024), ο Γκρέι χαρακτηρίζει την επανεκλογή Τραμπ ως «τελική ήττα» του προοδευτικού φιλελευθερισμού. Υπό το πρίσμα της προσέγγισής του, οι ΗΠΑ από το 2025 είναι μια «μετα-ουτοπική» χώρα, όπου απορρίπτεται ο φιλελευθερισμός της προόδου υπέρ μιας εθνικιστικής πραγματικότητας, η οποία κρύβει την αποκαλυψιακή βία. Ο Γκρέι βλέπει τον Τραμπ ως καταλύτη του «νέου κόσμου», όπου ο φιλελευθερισμός «πετιέται στα σκουπίδια της Ιστορίας».
Ο Αντίχριστος και ο Αρμαγεδδών είναι εδώ
Μέσα από την αλληλοδιείσδυση πολιτικής-θρησκείας οι μύθοι των βιβλικών καταστροφών ξαναβρίσκουν απήχηση στην τωρινή πραγματικότητα. Ετσι, για αρκετούς σύγχρονους Αμερικανούς ο Αρμαγεδδών και ο Αντίχριστος αποτελούν όντως απειλητικές δυνάμεις και συχνό αντικείμενο συζήτησης στα κοινωνικά μέσα.
Η έννοια του Αντίχριστου προέρχεται από τη βιβλική εσχατολογία (κυρίως Α’ και Β’ Επιστολή Ιωάννου, Αποκάλυψη). Πρόκειται για μια δόλια και υποκριτική οντότητα, που εξαπατά τους εύπιστους, καθώς μιμείται τον Χριστό, κάνοντάς τους να τον λατρέψουν λαθεμένα, με αποτέλεσμα να χάσουν για πάντα τις ψυχές τους.
Ο Αντίχριστος προκαλεί και το «σημάδι του θηρίου» (δηλαδή τον απόλυτο έλεγχο μέσω τεχνολογίας, κυρίως της σατανικής Τεχνητής Νοημοσύνης). Τελικά, με τη διεισδυτική παρουσία του, η εποχή του καταντά τρομακτική και η καταστροφή καταφθάνει με τον Αρμαγεδδώνα, δηλαδή την τελική μάχη Καλού-Κακού. Ωστόσο ο Αρμαγεδδών είναι προτιμότερος από τον Αντίχριστο, καθώς ξεκαθαρίζει τουλάχιστον την κατάσταση.
Κάποιοι Ρεπουμπλικανοί, βέβαια, βλέπουν τον Αντίχριστο με σάρκα και οστά. Συγκεκριμένα, αποδίδουν τον χαρακτηρισμό «Αντίχριστος» σε ενοχλητικούς πολιτικούς αντιπάλους τους. Για παράδειγμα, ο Ντέιβιντ Ρεμ, μιλώντας σε ρεπουμπλικανική προεκλογική συγκέντρωση (Οκτώβριος 2024) στην πλατεία Μάντισον, είπε ότι η Κάμαλα Χάρις είναι «ο Αντίχριστος» και «ο διάβολος», προκαλώντας δικαιολογημένες αντιδράσεις.
Κατά την προεκλογική περίοδο, επίσης, ο Τραμπ και ορισμένοι ομιλητές είχαν αποκαλέσει το Δημοκρατικό Κόμμα «δαίμονα» ή «δαίμονα- Αντίχριστο». Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο άρθρο των ακαδημαϊκών Whitney Phillips & Mark Brockway «Πώς η Δαιμονολογία κέρδισε τις εκλογές του 2024» (στο MIT Press Reader), ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει το Δημοκρατικό Κόμμα «δαιμονικό» και έχει χρησιμοποιήσει όρους όπως «Αντίχριστος» για αντίπαλους υποψήφιους.
Ιδίως μετά τη δολοφονία του Τσάρλι Κερκ αυξήθηκε και η χρήση «κολασιακώς» φορτισμένων λέξεων, όπως «δαίμονες» και «κακό», στις δεξιές πλατφόρμες. Ποικίλες θεωρίες συνωμοσίας διέδιδαν ότι οι αντίπαλοι (δηλαδή οι αριστεροί και οι δημοκρατικοί) εμπνέονται ή χειραγωγούνται από σατανικές δυνάμεις. Σε άρθρο της New Republic επισημάνθηκε ότι η χρήση του όρου «Αντίχριστος» και η σύνδεση των πολιτικών αντιπάλων με «δαίμονες» παρουσίασαν αύξηση. Ετσι κλιμακώθηκε και η πολιτικοθρησκευτική διάκριση μεταξύ «καλού» και «κακού».
Τέτοιες δηλώσεις, όμως, με οσμή Κόλασης, οδηγούν την πολιτική αντιπαράθεση στα μονοπάτια του θρησκευτικού φονταμενταλισμού και ανορθολογισμού, στο πλαίσιο του οποίου δαιμονοποιούνται οι αντίπαλοι ως «πνευματικές απειλές». Η Αριστερά και οι Δημοκρατικοί συχνά παρουσιάζονται ως επίβουλες δυνάμεις, δηλαδή αυτοί είτε «βοηθούν» τις δυνάμεις του σκότους είτε αδιαφορούν για τον κίνδυνο που συνεπάγεται η αναμενόμενη αποκαλυπτική επέλασή τους.
Ιδιαίτερα όσοι ασπάζονται μια τέτοια πολιτικοθρησκευτική ιδεολογία, το κάνουν με το βλέμμα στραμμένο στο σύντομα επερχόμενο τέλος αυτού του φαύλου κόσμου. Χαρακτηριστικά, ο πάστορας Τζον Χάγκι (ιδρυτής του «Christians United for Israel» και στενά δεμένος με το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα) υποστηρίζει συστηματικά ότι οι τρέχουσες γεωπολιτικές κρίσεις είναι «πρόλογος του Αρμαγεδδώνα».
Ο Αρμαγεδδών (από την Αποκάλυψη του Ιωάννη) χρησιμοποιείται ως αφήγημα αφυπνιστικό για τους ευαγγελικούς, οι οποίοι στις ΗΠΑ ανέκαθεν επαγρυπνούσαν για την ολέθρια έλευσή του. Το «αρμαγεδδωνικό» μοτίβο υπενθυμίζει στους διαδόχους τους μια προγονική αλήθεια, δηλαδή πως οι πολιτικές συγκρούσεις δεν είναι μόνο ζήτημα οικονομίας ή διεθνών σχέσεων, αλλά και μέρος μιας «κοσμικής μάχης» μεταξύ καλού και κακού, με τελικό θεϊκό σκοπό.
Αναπόφευκτα, η βεβαιότητα πως όπου να ’ναι θα ενσκήψει ο Αρμαγεδδών συσπειρώνει τη βάση (κυρίως ευαγγελικούς ψηφοφόρους) γύρω από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, αφού οι Ρεπουμπλικανοί προβάλλονται ως οι μόνοι που θα υπερασπιστούν την «πλευρά του Θεού» σε αυτή τη μοιραία σύγκρουση. Γι’ αυτό και ο ταγμένος σε αυτόν τον αγώνα Τραμπ, αλλά και οι ισχυροί υποστηρικτές του, οφείλουν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τέτοιες ολέθριες οντότητες.
Με τον τρόπο αυτόν τα μέλη του κινήματος MAGA μετατρέπουν τη χριστιανική πίστη σε πολιτική ιδεολογία, ενώ αρνούνται οποιαδήποτε συζήτηση με τους αντιπάλους τους, χαρακτηρίζοντάς τους πλοκάμια του Αντίχριστου. Οπως εύστοχα επισήμανε σε πρόσφατη συνέντευξή του (στην ΝΖΖ) ο ευαγγελικός Γουίλιαμ Πολ Γιανγκ και συγγραφέας μπεστ σέλερ χριστιανικών βιβλίων, «δεν θα μπορέσετε ποτέ να τους πείσετε με επιχειρήματα. Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι έχουν κληθεί από τον Θεό για να πείσουν την άλλη πλευρά. Αλλά με αυτόν τον τρόπο απλώς βαθαίνουν το χάσμα. Το μόνο που μπορεί κανείς να πει για την κατάσταση των ευαγγελικών στις ΗΠΑ είναι: “Θεέ μου, συγχώρεσέ τους γιατί δεν ξέρουν τι κάνουν”. Εχουν συνδέσει τον θρησκευτικό ζήλο τους με την πολιτική εξουσία. Και αυτός είναι ένας απίστευτα επικίνδυνος συνδυασμός».
Ο τραμπισμός ως καταλύτης για την επερχόμενη Αποκάλυψη
Εχοντας αναβαπτιστεί μέσα από την κολυμβήθρα των μεσσιανικών και αποκαλυπτικών ρευμάτων, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν εμφανίζεται στους υποστηρικτές του ως απλώς ένας επιχειρηματίας-πολιτικός με αντισυστημική ρητορική και διαθέσεις. Είναι «όργανο του Θεού» προορισμένο να προστατεύσει την Αμερική από τον εκφυλισμό, την αμαρτία και την παγκόσμια συνωμοσία του κακού (Gorski & Perry 2022).
Για ένα σημαντικό μέρος της αμερικανικής κοινωνίας, το οποίο αντλεί το νόημα της ζωής του από τον προγονικό εσχατολογικό χριστιανισμό, αυτός ενσαρκώνει έναν νέο Μεσσία, αποφασισμένο να συγκρουστεί με τις «σκοτεινές δυνάμεις» της παγκοσμιοποίησης, της woke κουλτούρας, των ελίτ και του «βαθέος κράτους», καθώς και να πολεμήσει τις αμβλώσεις και τη μετανάστευση, ώστε να φέρει τη γνήσια πνευματική αναβίωση στις ΗΠΑ αλλά και διεθνώς.
Πολύ περισσότερο από ό,τι στην πρώτη θητεία του, ο Μεσσίας-Τραμπ μεταμορφώνει με κάθε ενέργειά του το πολιτικό πεδίο σε σκηνή όπου διαδραματίζεται η Αποκάλυψη. Εδώ κάθε εκλογική μάχη παρουσιάζεται ως κοσμική αναμέτρηση με τις δυνάμεις του Κακού. Κάθε νομοθετική πρωτοβουλία του διεξάγεται ως μάχη ανάμεσα στο φως και το σκότος.
Ο ίδιος αξιοποιεί με μαεστρία την ασπρόμαυρη λογική του «αποκαλυπτισμού» όταν υποβαθμίζει τους πολιτικούς αντιπάλους του ως απειλή σχεδόν μεταφυσική, ενώ εξυψώνει τον εαυτό του ως εκλεκτό σωτήρα. Εξάλλου ο ίδιος έχει αυτοαποκληθεί, με τη μετριοφροσύνη που τον χαρακτηρίζει, «ο Εκλεκτός» (2019).
Η κάθε δημόσια ενέργεια του Τραμπ περιβάλλεται με μεταφυσική λάμψη. Εξαιτίας της η πίστη των οπαδών του στο πρόσωπό του παραμένει ακλόνητη. Αυτοί δεν τον επέλεξαν απλώς ως ψηφοφόροι, αλλά επειδή συνδέονται μαζί του σε βαθύτερο επίπεδο, δηλαδή θρησκευτικά, συμβολικά.
Μέσα από αυτόν τον δεσμό με τον ηγέτη τους, εκατομμύρια αμερικανοί ευαγγελικοί χριστιανοί ερμηνεύουν την καθημερινή πολιτική υπό τον ελπιδοφόρο φόβο της Αποκάλυψης. Ο Αρμαγεδδών και η εμφάνιση του Αντίχριστου δεν είναι αφηρημένες έννοιες, αλλά συνταρακτικές εικόνες και πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές.
Ο Τραμπ ως Κύρος και Δαβίδ
Ο Τραμπ λειτουργεί πια για πολλούς Αμερικανούς ως θεολογικός πόλος σαγήνης, καθώς μυθοποιείται προγραμματικά. Για τους ευαγγελικούς λάτρεις του εξομοιώνεται με τον Κύρο τον Πέρση, έναν βασιλιά που (κατά τον προφήτη Ησαΐα), παρότι ειδωλολάτρης, έδρασε ως «χρισμένος» απελευθερώνοντας τον λαό του Θεού, για να ανοικοδομήσει τον Ναό της Ιερουσαλήμ. Η ειδωλολατρική διάσταση του Κύρου του Πέρση αντιστοιχεί με τα δημόσια «ψεγάδια» του Τραμπ. Ετσι περνά το μήνυμα πως ο Θεός συχνά επιστρατεύει ατελείς προσωπικότητες ως διαμεσολαβητικά όργανα για να εξασφαλίσει στους εκλεκτούς του τη σωτηρία.
Παράλληλα, ο Τραμπ είναι και ο βιβλικός βασιλιάς Δαυίδ, ο οποίος, παρά τα παραστρατήματά του, έγινε το πρότυπο του ανδρείου ηγέτη που νικά απρόσμενα έναν ακαταμάχητο γίγαντα. Για τους ευαγγελικούς που στήριξαν τον Τραμπ η εξομοίωση αυτή επιτρέπει την υπέρβαση των προσωπικών του σκανδάλων: όπως ο Δαβίδ μπορούσε να είναι αμαρτωλός και ταυτόχρονα εκλεκτός του Θεού, έτσι και ο Τραμπ μπορεί να ενσαρκώνει μια θεϊκή αποστολή παρά τα ηθικά και νομικά λοξοδρομήματά του.
Αυτή η διπλή συμβολική ένωση –του Κύρου και του Δαβίδ στο πρόσωπο του αμερικανού ηγέτη– ενισχύει το «τραμπικό» όραμα με έναν ισχυρό αποκαλυπτικό τόνο. Η ηγεσία του δεν παρουσιάζεται απλώς ως πολιτική αναγκαιότητα, αλλά ως δραματική εξέλιξη της θεόπνευστης αμερικανικής ιστορίας. Ο τραμπισμός ανοίγει μια πύλη εξόδου της χώρας από τη στασιμότητα της κρίσης, μια πύλη που οδηγεί νομοτελειακά προς την εσχατολογική σύγκρουση και την αποκατάσταση της Αμερικής ως «Νέας Σιών».
Εχοντας θωρακιστεί με τέτοιους μύθους, ο Ντόναλντ Τραμπ στη δεύτερη θητεία του ορθώνεται μπροστά από το εξαγνιστικό ρεύμα της Αποκάλυψης, με τα ατίθασά μαλλιά του να ανεμίζουν μαχητικά στις ριπές του. Παράλληλα, αυτός φαίνεται να ενεργοποιεί και μια πύλη εισόδου, μέσα από την οποία εισέρχεται σαρωτικά η αποκαλυπτική ελπίδα. Οι πνοές της θωρακίζουν τον λαό του Θεού, τους «πραγματικούς Αμερικανούς», ώστε να επιβιώσουν μέσα από τη συγκλονιστική σύγκρουση.
Κάπου αλλού, σε ένα άλλο Σύμπαν, η Ευρώπη εφησυχάζει με την ψευδαίσθηση ότι η γοητεία της θρησκείας έχει εξουδετερωθεί και πως ο τρόμος και η ελπίδα της Αποκάλυψης έχει θαφτεί στο παρελθόν μαζί με άλλα φαντάσματα. Ωστόσο η αμερικανική εμπειρία δείχνει πως τέτοια φαντάσματα αναγεννιούνται εύκολα, αφού πάντα μας στοιχειώνουν, ιδίως σε εποχές αβεβαιότητας και κρίσης.
