Η απόλυση ενός κωμικού από μεγάλη εταιρεία στην οποία είχε προσληφθεί για να βγάζει περιεχόμενο στα κοινωνικά δίκτυα, επειδή δημιουργήθηκε ντόρος με κάτι που είπε σε παράσταση του, δεν είναι μια «ασήμαντη ιστορία» του εγχώριου μιντιακού θορύβου. Είναι ένα σύμπτωμα. Ενα καμπανάκι που μας δείχνει πόσο εύθραυστη παραμένει η ελευθερία της σάτιρας στην Ελλάδα και πόσο γρήγορα μια μειοψηφία μπορεί να υπαγορεύσει σε ιδιωτικές εταιρείες τι «επιτρέπεται» και τι όχι.
Ας ξεκινήσω με το ότι το Διαδίκτυο είναι γεμάτο διαφημιστικό περιεχόμενο που φτιάχνουν κωμικοί για λογαριασμό εταιρειών. Είναι μια μεγάλη τάση των καιρών. Υποθέτει κανείς ότι ζητώντας από κάποιον να την εκπροσωπήσει, μια εταιρεία συμφωνεί με το προφίλ του ως καλλιτέχνη και με το ύφος του χιούμορ του. Ξέρεις, για παράδειγμα, αν κάποιος πάει με τις επιταγές της πολιτικής ορθότητας και δεν αγγίζει θέματα με τα οποία ο πολύς κόσμος εδώ στην Ελλάδα είναι υπερευαίσθητος, τέτοια όπως η θρησκεία και τα εθνικά σύμβολα.
Ενίοτε, μπορεί μια εταιρεία να βάζει και ρήτρες. Να σου υποδεικνύει εξαρχής με συμβόλαια ότι αν βρεθείς στο στόχαστρο με τρόπο που την πλήττει, θα διακόψει τη συνεργασία μαζί σου. Μπορεί να τη διακόψει και χωρίς τα παραπάνω και να προτιμήσει να σου δώσει αποζημίωση, αν δεσμεύεται, για να ξεμπερδεύει μαζί σου. Ολα αυτά είναι μέσα στη δυστοπική φιλοσοφία των πάρε-δώσε μιας ελεύθερης αγοράς και οποιαδήποτε ρομαντική προσέγγιση εδώ δεν έχει νόημα. Δυστυχώς, έτσι δουλεύει το πράγμα και δύσκολα αλλάζει.
Εκείνο που θα πρέπει να μας ανησυχεί είναι πόσο εύκολα πλέον ένας άνθρωπος αποδομείται από τον σχολιασμό όσων δεν συμφωνούν μαζί του. Δεν συμφωνούν με κάποιες φράσεις από μια παράσταση του εν προκειμένω, θεωρούν προσβλητικό ένα απόσπασμα του κωμικού κειμένου του. Μόνο κάποιος που έχει δει μια παράσταση μπορεί να κρίνει τα επιμέρους της, αλλά οι περισσότεροι που κατακεραυνώνουν σε αυτές τις περιπτώσεις το κάνουν με θραύσματα που φτάνουν στα μάτια και στα αφτιά τους.
Αυτά αρκούν για να βγάλουν το συμπέρασμά τους και μάλιστα με τρόπο απόλυτο, που δεν επιδέχεται συζήτηση. Στην περίπτωση της σάτιρας τώρα, σε αυτή τη χώρα μοιάζει να έχουμε ξεχάσει ότι αυτή υπήρξε πάντα ένας καθρέφτης που παραμορφώνει για να φωτίσει την αλήθεια. Ο ρόλος της είναι να ενοχλεί, να ξεβολεύει, να τραβάει το χαλί κάτω από βεβαιότητες και εξουσίες. Οταν όμως η κοινωνία επιτρέπει σε φανατικούς κύκλους να βαφτίζουν την ενόχληση «προσβολή», τότε η σάτιρα φιμώνεται.
Οχι μόνο η σάτιρα, ασφαλώς, όλα πλήττονται από αυτή τη νοοτροπία. Τώρα ενόχλησαν φράσεις μιας κωμικής παράστασης και η ρητορική μίσους δημιούργησε αλυσιδωτές αντιδράσεις για έναν κωμικό, παλιότερα ενόχλησε το έργο ενός ζωγράφου και το βανδάλισαν μπουκάροντας στην Εθνική Πινακοθήκη, αύριο θα ενοχλήσει κάτι άλλο και πάει λέγοντας.
Και είναι εντυπωσιακό πώς η τοξική πίεση του διαδικτύου διαλύει τα πάντα στο πέρασμά της, αλλά και πόσο ακαριαία πλέον το κοινωνικό περιβάλλον παγώνει και οι εταιρείες αποστασιοποιούνται από έναν άνθρωπο με τον οποίο συνεργάζονταν χρόνια, προκειμένου να προστατέψουν την εμπορική τους εικόνα.
Μόνο που η επιλογή της αυστηρής αποστασιοποίησης, της ακαριαίας απομάκρυνσης από το πρόσωπο που βάλλεται, δίχως ίχνος υπεράσπισης και κατανόησης, σιγοντάρει μια κοινωνία όπου τα τρολ και οι ψηφιακές στρατιές μίσους θα καθορίζουν ποιος δικαιούται να εκφράζεται και ποιος όχι και θα υπαγορεύουν τι επιτρέπεται να λέγεται.
Αν κάποιος που μιλάει για τα εθνικά σύμβολα στην κωμική του παράσταση με τρόπο που δεν αρέσει σε μια μερίδα ανθρώπων μπορεί να βρεθεί ανά πάσα στιγμή υπό την απειλή κοινωνικής και επαγγελματικής εξόντωσης, τότε η λογοκρισία δεν θα έρχεται από το κράτος αλλά από το πλήθος. Και αυτή είναι ίσως πιο επικίνδυνη, γιατί φοράει τη μάσκα της «λαϊκής απαίτησης».
Ο προβληματισμός είναι προφανής εδώ και δεν αφορά τόσο την απόλυση ενός κωμικού, όσο την αντοχή της κοινωνίας απέναντι στον εκβιασμό του μίσους. Είναι μικρή, πολύ μικρότερη από αυτήν που θα έπρεπε.
Λίλα Σταμπούλογλου
κατά εικονικόν κόσμον Λίλα Τρου Στορι (lilatruestory) Παρελθόν: Γεννήθηκα στην Αθήνα αλλά η καρδιά μου βρίσκεται στην Κομοτηνή. Μεγάλωσα με αγάπη, γαλλικά και πιάνο (σπασικλάκι ολκής). Πριν αποφασίσω τί θέλω να κάνω στη ζωή μου, πέρασα στο πανεπιστήμιο και σπούδασα ιστορία και αρχαιολογία. Όταν το αποφάσισα, βρέθηκα στην αίθουσα μιας δραματικής σχολής να σπουδάζω υποκριτική κι έκανα ένα μεταπτυχιακό στη θεατρολογία. Παρόν: Σχολιάζω, σατιρίζω, μεταμφιέζομαι, υποδύομαι ρόλους, μαγειρεύω, κυλιέμαι στο πάτωμα, γενικά βγάζω το δημιουργικό μου άχτι στη χιουμοριστική διαδικτυακή εκπομπή ''Τρου Στορι'' (www.comedylab.gr). Κάνω το ίδιο στα αγγλικά στο youtube κανάλι lilatruestory. Πειραματίζομαι με το stand up comedy και το comedy σκέτο. Κάνω μουσικές παρωδίες με τους Parodise. Παίζω σε θέατρο-τηλεόραση-κινηματογράφο όποτε μου δίνεται η ευκαιρία. Κατά καιρούς σκηνοθετώ. Αρθρογραφώ. Έχω διατελέσει και ραδιοφωνική παραγωγός και γουστάρω πολύ να το ξανακάνω (δέχομαι προτάσεις). Κυνηγώ likes και retweets στα social media. Τέλος, φτιάχνω πολύ ωραία φοκάτσια. Εξέλιξη τελευταίας στιγμής: Από 18 Οκτώβρη και κάθε Σάββατο μπορείτε να με δείτε στην παράσταση stand up comedy ''50 αποχρώσεις του Greek'' μαζί με τον Σίλα Σεραφείμ. Καθώς επίσης στο Μητσι Show με Γιώργο Μητσικώστα, στο κανάλι Ε (κείμενα-συμμετοχή) και στις Κυριακές γέλιου στο Tin Pan Alley.