Ο θεσμός του Φεστιβάλ Κινηματογράφου έχει φτάσει αισίως στην 66η διοργάνωσή του και αναμένει μία ακόμη διεθνή σταρ στην έναρξή του: την Ιζαμπέλ Ιπέρ, η οποία επανέρχεται στη Θεσσαλονίκη μετά από είκοσι ένα χρόνια. Σε όλα αυτά τα χρόνια δεν έλειψε ποτέ η λάμψη, τα παρασκήνια, η πολιτική παρέμβαση του περίφημου «εξώστη», ακόμη και τα ευτράπελα που πάντως έδιναν το ιδιαίτερο ύφος σε αυτή τη διοργάνωση.
Ολα ξεκίνησαν το 1960 όταν η εταιρεία «Τέχνη», με τον Λίνο Πολίτη και εμψυχωτή τον Παύλο Ζάννα πρότεινε στη Διεθνή Εκθεση την καθιέρωση Ελληνικού και Διεθνούς (από τότε) Φεστιβάλ. Στην Αθήνα ενστερνίστηκαν την πρωτοβουλία η Ελένη Βλάχου και η Λένα Σαββίδη, το υπουργείο Βιομηχανίας τη θεσμοθέτησε (το σινεμά δεν έπαυε να είναι ένα προϊόν…) και ο Μάριος Πλωρίτης ανέλαβε τα χρέη της γραμματείας. Από την Πρώτη Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου, λοιπόν, το 1960 ξεκίνησε και η παράλληλη ιστορία των ξεχωριστών στιγμών που πρόσθεταν λάμψη, ένταση και μυστήριο στον θεσμό.
Ο χορός της Αλίκης έναντι 30.000 δρχ
Στην πρώτη διοργάνωση του 1960 η Αλίκη Βουγιουκλάκη κερδίζει ως Μανταλένα το α’ βραβείο ερμηνείας στην ομότιτλη ταινία του Ντίνου Δημόπουλου.
Στη δεξίωση που ακολουθεί προσφέρει έναν χορό σε επίδοξο καβαλιέρο έναντι αδρού αντιτίμου. Ο Γιώργος Οικονόμου θέτει σε πλειοδοσία την προσφορά και καβαλιέρος αναδεικνύεται ο εφοπλιστής Μάριος Νομικός καταβάλλοντας 30.000 δραχμές. «Το λαμπρότερον ίσως μεταπολεμικόν γεγονός στην κοσμική ζωή της Θεσσαλονίκης», γράφουν οι εφημερίδες της εποχής.
Μια τούρτα για τον Χατζηχρήστο
Το 1963 ο Κώστας Χατζηχρήστος και οι επισκέπτες αντικρίζουν στην είσοδο του κινηματογράφου «Ολύμπιον» μια τεράστια τούρτα με την αφιέρωση «Ο Αδερφός Αννα για να γίνει απόψε της κακομοίρας».
Μόλις ο δημοφιλής ηθοποιός άνοιξε το καπάκι πετάχτηκε από μέσα μια νεαρή γυναίκα. Ιθύνων νους της φάρσας – για λόγους μάρκετινγκ – ήταν ο Ελληνοαμερικανός παραγωγός Τζέιμς Πάρις, η ταινία του οποίου «Αδελφός Αννα», σε σκηνοθεσία Γρηγόρη Γρηγορίου, ανταγωνιζόταν την ταινία «Της κακομοίρας» του Ντίνου Κατσουρίδη.
Το «τόπλες» της Ελένης Ανουσάκη
Το 1964 οι φεστιβαλιστές της «5ης Εβδομάδας Ελληνικού Κινηματογράφου» αλλάζουν στέκι και από το «Μεντιτερανέ» μεταφέρονται στο κτίριο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών (ΕΜΣ) και το παραπλήσιο «Ντορέ», το οποίο θα τιμήσει έκτοτε με την παρουσία του ο Τάκης Κανελλόπουλος. Ηταν η χρονιά που κατέφτασε η Κορίνα Τσοπέη, πρώτη ελληνίδα Μις Υφήλιος, αλλά και ο Στάθης Γιαλελής, πρωταγωνιστής στο«Αμέρικα, Αμέρικα» του Ελία Καζάν.
Το «σκάνδαλο» της διοργάνωσης είναι η αποκαλυπτική εμφάνιση της Ελένης Ανουσάκη στις 26 Σεπτεμβρίου: Φορούσε ένα φόρεμα με αβυσσαλέο αποκαλυπτικό ντεκολτέ το οποίο ο Τύπος της εποχής ονόμασε «τόπλες». Η Αστυνομία απαγορεύει την είσοδό της στο φουαγέ του θεάτρου της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Οι αστυνομικοί ενεργούν μάλιστα ύστερα από παρέμβαση του εισαγγελέα με αιτίαση την προσβολή της δημοσίας αιδούς λόγω του φορέματος με βαθύ ντεκολτέ.
Την επομένη ήταν το κύριο θέμα στις κοσμικές στήλες και εμφανίστηκε ντυμένη λιγότερο προκλητικά. «Το τόπλες της Ανουσάκη αντικαταστάθηκε από κλειστό μαύρο φουστάνι με μακριά μανίκια» έγραφε το ρεπορτάζ.
Η καλύτερη επιτροπή, η χειρότερη ταινία
Το 1966, οπότε η διοργάνωση μετονομάζεται σε 7ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου, παρουσιάζονται, εκτός άλλων, η «Εκδρομή» του Τάκη Κανελλόπουλου, το «Μέχρι το πλοίο» του Αλέξη Δαμιανού, το «Με τη λάμψη στα μάτια» του Πάνου Γλυκοφρύδη και ο μικρού μήκους «Τζίμης ο τίγρης» του Παντελή Βούλγαρη.
Μία από τις καλύτερες σε σύνθεση, ωστόσο, επιτροπές που εμφανίστηκαν στην ιστορία του θεσμού έδωσε το… χειρότερο αποτέλεσμα βραβεύοντας τους «Ξεχασμένος ήρωες» του Τζέιμς Πάρις. Ο τελευταίος για να διαφημίσει το φιλμ επιστρατεύει τη Φιλαρμονική του Δήμου, η οποία ακολουθείται από ένα τανκ και ένα πολυτελές αυτοκίνητο με τον ίδιο μέσα, ενώ τους συντελεστές υποδέχονται παραταγμένοι στρατιώτες.
Η Επιτροπή, λοιπόν, αποτελείτο από τους: Μ.Χατζιδάκι, Γιάννη Μπακογιαννόπουλο, Γ.Γρηγορίου, Α.Μαγγανάρη, Γ.Βαφόπουλο, Α.Μπουντουβή, Ι.Θεοδωρακόπουλο (πρόεδρο), Ι.Βελλίδη, Ν.Αρβανίτη, Ρ.Βελισσαρίου, Φ. Φίνο, Γιάννη Τσαρούχη και Ελλη Λαμπέτη. Η τελευταία το παραδέχεται («βραβεύσαμε τη χειρότερη ταινία του φεστιβάλ»), ο Τσαρούχης δηλώνει χιουμοριστικά «βία και νοθεία» και ο Χατζιδάκις δημοσιεύει λίβελο.
Το ντεμπούτο του Αγγελόπουλου
Το 1968 ο Θόδωρος Αγγελόπουλος συμμετέχει για πρώτη φορά με τη μικρού μήκους «Εκπομπή». Δύο χρόνια αργότερα η «Αναπαράστασή» του φέρνει τα πάνω κάτω με την αφαιρετική περιγραφή ενός εγκλήματος.
Ο βετεράνος Γάλλος σκηνοθέτης Ανρί Βερνέιγ προειδοποιεί ότι η βράβευσή της θα κάνει κακό στον ελληνικό κινηματογράφο, αλλά δικαίως το φιλμ κερδίζει το Βραβείο Καλύτερης Καλλιτεχνικής Ταινίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι και οι δυνάμεις του «παλαιού καθεστώτος» δεν έχουν πέραση. Ο Νίκος Κούρκουλος αποσπά το βραβείο Ερμηνείας Α’ Ανδρικού Ρόλου για τον «Αστραπόγιαννο» του Νίκου Τζίμα και αποδοκιμάζεται από τον εξώστη.
Το Φεστιβάλ της Οργής
Το 1971, το 12ο Φεστιβάλ περνάει στην Ιστορία ως το Φεστιβάλ της Οργής. Είναι η χρονιά της δυναμικής εμφάνισης του Εξώστη Β’ με έντονη παρουσία θεατών που φτάνουν μέχρι και να διακόψουν την προβολή ταινιών. Είχε τόσο έντονη παρουσία ώστε να απονέμονται βραβεία από την επιτροπή θεατών του Β΄Εξώστη.
Ρεκόρ θεατών στον «Θίασο»
Το 1975 ο «Θίασος» του Αγγελόπουλου συγκεντρώνει αριθμό ρεκόρ θεατών, με όρθιους να παρακολουθούν επί τέσσερις ώρες την εμβληματική ταινία, η οποία σαρώνει τα βασικά βραβεία και συνολικά επτά.
Ως γνωστόν, ακολουθεί έναν περιοδεύοντα θίασο στην Ελλάδα, από το 1939 μέχρι το 1952, ο οποίος προσπαθεί να παρουσιάσει μια θεατρική παράσταση του βουκολικού δράματος του Περεσιάδη Γκόλφω, η βοσκοπούλα. Η πολιτική ιστορία της Ελλάδας και η ιδιωτική των μελών του θιάσου (που είναι ταυτόχρονα και μέλη της ίδιας οικογένειας) πλέκονται αξεδιάλυτα. Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής εκείνη τη χρονιά είναι ο κορυφαίος αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος.
Το πιάνο του Φίνου
Για τα γυρίσματα του «Χάπι Ντέι» του Παντελή Βούλγαρη, ο Φιλοποίμην Φίνος δανείζει το δικό του πιάνο.
Μετά το τέλος έχει μείνει μια χαρκτηριστική φωτογραφία όπου το πιάνο κουβαλούν για να το επιστρέψουν οι: Δημήτρης Πουλικάκος, Γιώργος Μαργαρίτης, Κωνσταντίνος Τζούμας (ιερέας), Γιάννης Καλαϊτζής (σκηνογράφος), Γιάννης Μποσταντζόγλου και φίλοι φαντάροι που έπαιξαν στο φιλμ. Τις εντολές δίνει ο Τάκης Κατσέλης, βοηθός σκηνοθέτη.
Γιουχαΐσματα στην Αλίκη
Hταν Νοέμβριος του 1995 όταν η Βουγιουκλάκη ανέβηκε στη σκηνή του Φεστιβάλ για να απονείμει το βραβείο α’ ανδρικού ρόλου (στον Δημήτρη Αλεξανδρή για την ταινία «Με μια κραυγή»).
Το κοινό τη γιούχαρε παρατεταμένα, και όταν κάποιοι προσπάθησαν να τους σταματήσουν, η ηθοποιός ζήτησε να συνεχίσουν τα γιουχαΐσματα λέγοντας ότι τη «διασκεδάζουν». Και προχώρησε παρακάτω: «Με μένα ονειρευτήκατε από τις οθόνες, και εσείς είσαστε ακόμα στον εξώστη» λέει. Στη συνέχεια ακούγεται να συστήνει «καθίστε ήσυχα τώρα» και αναφέρεται στη δική της βράβευση στο 1ο Φεστιβάλ για τη «Μανταλένα».
Οι διεθνείς σταρ
Από τη στιγμή που το Φεστιβάλ «δειθνοποιήθηκε» το 1992 με τον τότε νέο διευθυντή Μισέλ Δημόπουλο οι διεθνείς σταρ που παρήλασαν ήταν δεκάδες. Από τον Ναγκίσα Οσιμα και τον Φράνσις Φορντ Κόπολα έως τον Αμπάς Κιαροστάμι, που την επισκέφθηκε 5 φορές, τον Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, τον Αλφόνσο Κουαρόν και τον Πίτερ Γκρίναγουεϊ.
Ο Αγγελόπουλος, εξάλλου, έχει τιμήσει τον Βιμ Βέντερς και συνομιλήσει με την Κατρίν Ντενέβ, η Μαρίσα Παρέδες έχει προλογίσει ταινία, η Ιπέρ το 2004 παρακολούθησε παγκόσμια πρεμιέρα κωμωδίας της (ενώ επανέρχεται φέτος).
Και ακολούθησαν σε διαφορετικές χρονιές, εκτός άλλων, οι Ντένις Χόπερ, Νάνι Μορέτι, Μάρκο Μπελόκιο, Ανιές Βαρντά, Κεν Λόουτς, Μπέλα Ταρ, Πατρίς Σερό, Τζον Μάλκοβιτς, Γουίλεμ Νταφόε κ.ά.
