Το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Τουρκίας έχει μετατραπεί σε κάτοχο των περισσότερων επιχειρήσεων στη χώρα, μετά από μια έρευνα κατά της διαφθοράς. Αποτέλεσμα της έρευνας ήταν εκατοντάδες επιχειρήσεις να περάσουν από τον ιδιωτικό τομέα στο κράτος. Πρόκειται για μία δίκαιη κίνηση ή πίσω από αυτήν κρύβονται πολιτικά κίνητρα; Είναι το βασικό ερώτημα που θέτουν σε ανάλυσή τους οι Financial Times.

Οι έρευνες σε εταιρείες και οι επιδρομές στα κεντρικά τους γραφεία έχουν προκαλέσει τεράστια αναταραχή στον επιχειρηματικό κόσμο της Τουρκίας και έχουν δημιουργήσει πολλές θεωρίες αναφορικά με τα κίνητρά τους.

Αιτία, σημειώνουν οι FT, το γεγονός ότι το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει και στο παρελθόν το κρατικό ταμείο –Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων του Κράτους (TMSF)– για να κατασχέσει περιουσιακά στοιχεία πολιτικών αντιπάλων του.

«Το AKP χρησιμοποιεί εδώ και καιρό το TMSF, τόσο ως εργαλείο ρύθμισης της οικονομίας όσο και ως μέσο διοχέτευσης πόρων σε εταιρείες που του είναι φιλικές, παραγκωνίζοντας εκείνες που θεωρεί ανταγωνιστικές», τονίζει, μιλώντας στους FT, ο Μπερκ Εσέν, επίκουρος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Sabancı της Κωνσταντινούπολης. Η κυβέρνηση ενδέχεται τώρα να «επιχειρεί να αναδιαμορφώσει το ποιος ελέγχει την οικονομία, να ανασχεδιάσει τη δομή των τουρκικών επιχειρήσεων», πρόσθεσε ο Εσέν.

Ο όμιλος Can Holding, η βιομηχανία υάλου και σόδας Ciner Group και το Διυλιστήριο Χρυσού Κωνσταντινούπολης (IGR) είναι μεταξύ των εταιρειών που βρέθηκαν πρόσφατα στο στόχαστρο των ερευνών. Το TMSF, που λειτουργεί ως θεματοφύλακας για τις εταιρείες όσο διερευνώνται, ελέγχει σήμερα 1.056 κατασχεμένες επιχειρήσεις, έναντι 675 πριν από έναν χρόνο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Οι επιχειρήσεις αυτές καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα της τουρκικής οικονομίας, από τα μέσα ενημέρωσης, τα χρηματοοικονομικά και την ενέργεια έως και την ποδοσφαιρική ομάδα Kasımpaşa – την ομάδα των παιδικών χρόνων του Ερντογάν.

Οι έρευνες και οι συλλήψεις έχουν ανησυχήσει τον ιδιωτικό τομέα της Τουρκίας, προκαλώντας φόβους για την ασφάλεια των περιουσιακών δικαιωμάτων και για επιλεκτική εφαρμογή του νόμου από τα δικαστήρια. Αυτό συμβαίνει τη στιγμή που ο Ερντογάν φαίνεται να επιδιώκει την επέκταση της εξουσίας του για μια ακόμη προεδρική θητεία, ύστερα από περισσότερα από είκοσι χρόνια ολοένα και πιο αυταρχικής διακυβέρνησης.

Οι τουρκικές επιχειρήσεις ήδη πιέζονται από μια ασθενή οικονομία και από την καταστολή του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, που ξεκίνησε τον Μάρτιο με τη σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου με κατηγορίες για διαφθορά – κατηγορίες που, σύμφωνα με επικριτές, είναι πολιτικά υποκινούμενες. Η απλούστερη εξήγηση για τις έρευνες και τις κατασχέσεις, όπως λένε αναλυτές και επιχειρηματίες, είναι ότι η κυβέρνηση επιδιώκει να ενισχύσει το κύρος της στους ψηφοφόρους δείχνοντας σκληρότητα απέναντι σε κάθε μορφή διαφθοράς.

Στόχος της είναι να αποδείξει ότι τα τουρκικά δικαστήρια είναι ανεξάρτητα και ότι οι εισαγγελείς δεν στοχοποιούν μόνο την αντιπολίτευση, τονίζει το δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας.

Ενισχυτική αυτής της θεωρίας θεωρείται η πρόσφατη σύλληψη 19 διάσημων προσώπων με υποψίες για χρήση ναρκωτικών, μια ενέργεια που ορισμένοι αναλυτές περιέγραψαν ως «θέατρο καταστολής», σχεδιασμένο να δείξει την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης να «καθαρίσει» την κοινωνία. Οι καλλιτέχνες και παρουσιαστές αφέθηκαν τελικά ελεύθεροι, αφού τα τεστ ναρκωτικών δεν οδήγησαν σε κατηγορίες.

Μια πιο «σκοτεινή» εκδοχή, σημειώνουν οι Financial Times, είναι ότι η δοκιμαζόμενη τουρκική οικονομία έχει αυξήσει την ανάγκη του κυβερνώντος κόμματος να χρηματοδοτήσει δίκτυα πελατειακών σχέσεων ενόψει των επόμενων προεδρικών εκλογών, το 2028.

Το TMSF, που ιδρύθηκε το 1983 για την προστασία των τραπεζικών καταθέσεων, απέκτησε διευρυμένες αρμοδιότητες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, το οποίο οδήγησε σε μαζικές συλλήψεις και εκκαθαρίσεις. Πάνω από 1.300 εταιρείες που θεωρήθηκαν συνδεδεμένες με το δίκτυο του εκλιπόντος ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν κατασχέθηκαν. Το ταμείο ανέλαβε να πουλήσει ή να εκκαθαρίσει τις εταιρείες• περισσότερες από 600 επεστράφησαν στους αρχικούς ιδιοκτήτες τους, ενώ οι υπόλοιπες πωλήθηκαν – ενίοτε, σύμφωνα με επικριτές, σε συμμάχους της κυβέρνησης σε ευνοϊκές τιμές.

Νέοι κανονισμοί που εγκρίθηκαν τον Φεβρουάριο του 2025 ενίσχυσαν το νομικό πλαίσιο του TMSF, καθιστώντας επαρκή την «ισχυρή υπόνοια» για εγκλήματα όπως το ξέπλυμα χρήματος, ώστε ένα δικαστήριο να θέσει μια εταιρεία υπό την κηδεμονία του ταμείου. Μία από τις πρώτες μεγάλες εταιρείες που κατασχέθηκαν μετά τη νέα νομοθεσία ήταν η εταιρεία fintech Papara, την οποία οι εισαγγελείς κατηγόρησαν τον Μάιο ότι χρησιμοποιήθηκε ως δίαυλος για παράνομο τζόγο. Ο ιδρυτής της, Αχμέτ Φαρούκ Καρσλί, αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως και 28 ετών.

Το νέο κύμα εταιρικών επιδρομών ξεκίνησε στις 11 Σεπτεμβρίου, όταν οι εισαγγελείς διέταξαν την κατάσχεση 121 εταιρειών του ομίλου Can Holding, με κατηγορίες για λαθρεμπόριο, ξέπλυμα χρήματος και φοροδιαφυγή, βάσει πορισμάτων της οικονομικής υπηρεσίας MASAK. Μεταξύ των κατασχεμένων περιουσιακών στοιχείων ήταν και ο όμιλος Habertürk Media, ιδιοκτήτης των σταθμών Habertürk και Bloomberg HT.

Τρεις εβδομάδες αργότερα, στις 29 Σεπτεμβρίου, η έρευνα επεκτάθηκε απροσδόκητα και σε περιουσιακά στοιχεία του ομίλου Ciner Group, τα οποία κατασχέθηκαν με κατηγορίες για απάτη σχετικά με την πώληση του Habertürk Media στην Can Holding. Οι εισαγγελείς ανέφεραν «ισχυρές υπόνοιες» ότι η συμφωνία εντάσσεται σε δραστηριότητες ξεπλύματος χρήματος, παρά το γεγονός ότι οι ρυθμιστικές αρχές την είχαν εγκρίνει λίγους μήνες πριν.

Στην πιο πρόσφατη επιχείρηση η αστυνομία συνέλαβε 21 άτομα που συνδέονται με το Διυλιστήριο Χρυσού Κωνσταντινούπολης, με κατηγορίες για απάτη.

«Κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει τι πραγματικά συμβαίνει, αλλά η εκστρατεία κατά της διαφθοράς εγείρει πολλά ζητήματα», τονίζει στους Financial Times, ο Βολφάνγκο Πίκολι της Teneo. Μεταξύ αυτών, όπως είπε, είναι η αξιοπιστία των ρυθμιστικών αρχών της Τουρκίας, καθώς ενέκριναν τη συμφωνία των μέσων ενημέρωσης, η οποία τώρα διερευνάται ποινικά. Αλλο ζήτημα είναι η ανεξαρτησία των διαχειριστών του TMSF, που ελέγχουν περιουσιακά στοιχεία αξίας 328 δισ. λιρών Τουρκίας (περίπου 10 δισ. δολάρια).

Οποιοι κι αν είναι οι λόγοι πίσω από την καταστολή, το ίδιο το γεγονός ότι συνέβη στέλνει ένα μήνυμα. «Αν έπρεπε να εικάσω, πρόκειται για τον Ερντογάν που θέλει να στείλει ένα μήνυμα, το οποίο είναι “Δεν υπάρχει κανένας υπεράνω υποψίας”», συμπληρώνει ο Πίκολι.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News