Μια κινεζική εταιρεία ετοιμάζεται να πλεύσει με φορτηγό πλοίο κατά μήκος των βόρειων ακτών της Ρωσίας προς την Ευρώπη, σε μια δοκιμαστική διαδρομή που κατέστη δυνατή χάρη στο λιώσιμο των πάγων και την επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής – και η οποία αναμένεται να έχει επιπτώσεις, τόσο στο διεθνές εμπόριο όσο και στο περιβάλλον.
Δημοσίευμα του Politico αναφέρει ότι η Κίνα στέλνει το πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων «Istanbul Bridge» σε ένα 18ήμερο ταξίδι από το λιμάνι Νινγκμπό-Ζουσάν –το μεγαλύτερο στον πλανήτη– προς το Φίλιξστοου του Ηνωμένου Βασιλείου, στις 20 Σεπτεμβρίου, συνοδευόμενο από παγοθραυστικά. Στόχος είναι η διερεύνηση μιας πιθανής τακτικής διόδου μέσω της Βόρειας Θαλάσσιας Οδού της Ρωσίας, που θα συνδέει πολλά λιμάνια της Ασίας με την Ευρώπη.
Η Αρκτική, που πριν από 20 χρόνια ήταν παγωμένη, πλέον αρχίζει να ανοίγει. Η κλιματική αλλαγή ανατρέπει τον γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής, με τη Ρωσία να παράγει πετρέλαιο και φυσικό αέριο στον προσβάσιμο, πλέον, Αρκτικό Κύκλο, και την Κίνα να φιλοδοξεί την αποστολή πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων μέσω της ναυτιλιακής οδού του.
Μέχρι σήμερα το παγκόσμιο εμπόριο ρέει μέσω των συνηθισμένων σημείων συμφόρησης –της Διώρυγας του Σουέζ, της Μεσογείου και της Σιγκαπούρης– αλλά η διαδρομή από την Αρκτική είναι κατά 40% συντομότερη. Το ερώτημα είναι πόσο γρήγορα θα καταφέρουν οι Κινέζοι να την αξιοποιήσουν. Το δοκιμαστικό ταξίδι του «Istanbul Bridge» θα περάσει από τέσσερα κινεζικά λιμάνια, και μέσω της Αρκτικής θα προσεγγίσει τα βρετανικά λιμάνια, καθώς επίσης το Ρότερνταμ, το Αμβούργο και το Γκντανσκ.
Σε αντίθεση με τις ελεύθερες και χωρίς χρονικούς περιορισμούς μεταφορές, οι διαδρομές εμπορευματοκιβωτίων με δεξαμενόπλοια εκτελούνται με καθορισμένα χρονοδιαγράμματα μεταξύ συγκεκριμένων λιμένων, ανεξαρτήτως αν τα πλοία είναι γεμάτα ή όχι. Το κινεζικό πείραμα στην Αρκτική συνιστά πρόβα για τη χάραξη ενός νέου συμβατικού βρόχου μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Αλλά η εμπορική κλίμακα της διαδρομής παραμένει μικροσκοπική.
Η δίοδος, αν λειτουργήσει, θα καλύπτει περίπου το 1% του εμπορίου μεταξύ Απω Ανατολής και Ευρώπης. Μια αρκτική διαδρομή θα αποκτήσει πραγματικό νόημα όταν η ζήτηση αυξηθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα η μείωση των χρόνων μεταφοράς να γίνουν ζωτικής σημασίας και να υπερκεράσουν τα υψηλότερα ναύλα μεταφοράς.
Προς το παρόν η διαδρομή μοιάζει με ένα εποχιακό παράπλευρο έργο. Δεν αναμένεται να ανατρέψει τις υπάρχουσες εμπορικές οδούς, αλλά ίσως να προσφέρει εξειδικευμένες υπηρεσίες που απαιτούνται κατά την περίοδο αιχμής του διεθνούς εμπορίου την επόμενη δεκαετία. Με τους πάγους να λιώνουν δραματικά και την πιθανότητα η δίοδος της Αρκτικής να προσφέρει έξι μήνες ελεύθερης διάβασης, ίσως γίνει συμπληρωματική διόδων όπως η Διώρυγες του Σουέζ και του Παναμά.
Οι προ δεκαετίας εκτιμήσεις για τη διέλευση εμπορευματοκιβωτίων στην Αρκτική ήταν σε βάθος 50ετίας. Τώρα οι Κινέζοι επιχειρούν να εκπαιδεύσουν τα πληρώματά τους για τη μεταφορά κινεζικών προϊόντων προς την Ευρώπη πριν από τις γιορτές των Χριστουγέννων – η οποία θα διαρκεί τρεις με τέσσερις εβδομάδες λιγότερο στα μεγάλα ευρωπαϊκά λιμάνια.
Αν το ταξιδιωτικό πείραμα επιτύχει, ίσως να έχει σημαντικές επιπτώσεις και στις ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες. Οι Κινέζοι μπορεί να έχουν πλέον τη δυνατότητα να φορτώνουν 10.000 ηλεκτρικά οχήματα και να τα παραδίδουν γρήγορα στο Ρότερνταμ ή στο Αμβούργο, χωρίς ενδιάμεσες στάσεις – κάτι που θα μπορούσε να γίνει κυρίαρχη μεταφορική τάση εντός της επόμενης δεκαπενταετίας.
Αλλά μια τέτοια ευκαιρία κρύβει και μεγάλα ρίσκα. Με την Αρκτική να θερμαίνεται σχεδόν τέσσερις φορές γρηγορότερα από τον υπόλοιπο πλανήτη, οι λιωμένοι πάγοι μπορεί αν διευκολύνουν τη διέλευση των πλοίων, αλλά οι εκπομπές άνθρακα από τα καύσιμα των πλοίων θα απελευθερώνεται πάνω στο χιόνι και στον πάγο, μολύνοντας ανεπανόρθωτα τα νερά της περιοχής – πέρα από μια πιθανή διαρροή του ίδιου του πετρελαίου σε περίπτωση ατυχήματος.
Παράλληλα, το πλοίο που επελέγη για τη δοκιμαστική διαδρομή δεν εμπνέει ιδιαίτερη εμπιστοσύνη. Το «Istanbul Bridge», πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων ηλικίας 25 ετών, με σημαία Λιβερίας, δεν διαθέτει παγοθραυστική ενίσχυση. Μπορεί να έχει τη συνοδεία των παγοθραυστικών, αλλά η χρήση βαρέως μαζούτ για καύσιμο το καθιστά αρκετά δυσκίνητο και μολυσματικό για το περιβάλλον.
Παρότι η χρήση του συγκεκριμένου καυσίμου απαγορεύτηκε από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό τον Ιούλιο του 2024, υπάρχουν νομοθετικά κενά που επιτρέπουν ακόμα τη χρήση του. Οι διαρροές του είναι σχεδόν αδύνατο να καθαριστούν, και παραμένουν στα οικοσυστήματα για χρόνια. Επίσης, οι μηχανές που το χρησιμοποιούν προκαλούν ηχορύπανση, που διαταράσσει τη θαλάσσια ζωή.
