Οπως κάθε χρόνο –αρχής γενομένης από το 1972 και την πρώτη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Ανθρώπινο Περιβάλλον, στη Στοκχόλμη–, έτσι και την περασμένη Πέμπτη 5 Ιουνίου εορτάστηκε σε όλον τον κόσμο η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Η προσοχή φέτος ήταν στραμμένη στην πλαστική ρύπανση, μια ολοένα μεγαλύτερη πληγή, καθώς τα πλαστικά έχουν κυριολεκτικά κατακλύσει τον πλανήτη, καταφέρνοντας να εισχωρήσουν ακόμη και στα σώματά μας, όπως υπενθυμίζεται στον ιστότοπο worldenvironmentday.
Τα Ηνωμένα Εθνη προειδοποιούν (ποιος τα ακούει, όμως;) πως η υγεία του πλανήτη και κατ’ επέκταση της ανθρωπότητας απειλείται από μια «τριπλή πλανητική κρίση», η οποία εντείνεται όσο εντείνονται η κλιματική αλλαγή, η απώλεια της βιοποικιλότητας και η ρύπανση, βασικός παράγοντας της οποίας είναι, ακριβώς, τα πλαστικά.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, κάθε χρόνο παράγονται παγκοσμίως 400 εκατ. τόνοι πλαστικών, με το 50% εξ αυτών να είναι μιας χρήσης και μόλις το 10% να ανακυκλώνεται. Επίσης, κάθε χρόνο, σε υδάτινα οικοσυστήματα διαρρέουν από 19 έως 23 εκατ. τόνοι πλαστικών αποβλήτων, ενώ δίχως άμεση δράση αυτή η ποσότητα θα μπορούσε να αυξηθεί έως και 50% μέχρι το 2040.
Οσον αφορά την κλιματική αλλαγή, την πιο επείγουσα από τις τρεις προσκλήσεις που συνθέτουν την «τριπλή πλανητική κρίση», αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου μαζική μετανάστευση. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει στο τελευταίο της βιβλίο, «Ο Αιώνας των Νομάδων», η διακεκριμένη βρετανίδα συγγραφέας και δημοσιογράφος με ειδίκευση στην επιστήμη και στο περιβάλλον, Γκάια Βινς.
«Για να θέσουμε τα πράγματα σε μια προοπτική, έχουμε ήδη περάσει μια χρονιά με μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες υψηλότερες κατά 1,5℃ σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και οι επιστήμονες αναμένουν ότι θα ξεπεράσουμε τους 2 βαθμούς την επόμενη δεκαετία. Αλλά εάν κοιτάξουμε ακόμη πιο μακριά, μπορούμε να αναμένουμε θερμοκρασίες 3-4 βαθμούς πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα έως το τέλος αυτού του αιώνα, κάτι που θα κάνει μεγάλο μέρος του πλανήτη, όπου ζει και το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, ακατοίκητο» εξήγησε η Βινς συνομιλώντας με τον Λουίτζι Ιπόλιτο της Corriere della Sera, στο πλαίσιο της συμμετοχής της στο περιβαλλοντικό φεστιβάλ Pianeta 2030, που διοργάνωσε η ιταλική εφημερίδα στο Μιλάνο τις προηγούμενες ημέρες.
«Ως εκ τούτου, οι άνθρωποι θα πρέπει να μετακινηθούν και αυτό το βλέπουμε ήδη να συμβαίνει: η κλιματική μετανάστευση εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό να είναι εσωτερική, αλλά γίνεται ολοένα πιο διασυνοριακή» πρόσθεσε. «Η κλιματική απειλή επιδεινώνει επίσης άλλες απειλές: η απώλεια σοδειών ωθεί προς τα πάνω τις τιμές των τροφίμων, κάτι που, με τη σειρά του, προκαλεί εμφύλιες ταραχές και αυξάνει τις συγκρούσεις σε διάφορα σημεία της Γης».
Αρα, η Γκάια Βινς βλέπει μια γιγάντωση της μετανάστευσης προς λιγότερο εχθρικά κλίματα; «Θα έλεγα ότι δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα χρειαστεί να μετακινηθούν. Εξετάζουμε ένα σενάριο στο οποίο έως και τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι θα βρεθούν εκτός της κλιματικής επικράτειας που η ανθρωπότητα καταλαμβάνει εδώ και δέκα χιλιάδες χρόνια […] Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι αυτοί θα πρέπει να μετακινηθούν, αλλά ότι μεγάλα πλήθη θα υποχρεωθούν να το κάνουν».
«Η κλιματική μετανάστευση ήδη συμβαίνει»
Είναι, όμως, διαχειρίσιμη μια τόσο μαζική, βιβλικών διαστάσεων μετανάστευση, όπως προβλέπει η βρετανίδα δημοσιογράφος; «Θα πρέπει να είναι, επειδή η κλιματική μετανάστευση είναι αναπόφευκτη και ήδη συμβαίνει. Υπάρχουν τόσο πολλοί λόγοι για τους οποίους χρειαζόμαστε περισσότερους ανθρώπους στην Ευρώπη: η γεννητικότητα μειώνεται δραματικά και αυτό είναι ένα τεράστιο οικονομικό πρόβλημα […] Εάν ο στόχος είναι η ανάπτυξη της οικονομίας, πρέπει να αυξηθεί το εργατικό δυναμικό, το οποίο όμως μειώνεται. Οι πολιτικοί ηγέτες δεν είναι ειλικρινείς όσον αφορά αυτό το ζήτημα».
Οσο για τις συρράξεις της κλιματικής αλλαγής, «τις βλέπουμε ήδη στην Ανατολική Αφρική, αλλά και η σύρραξη στη Συρία των προηγούμενων ετών πυροδοτήθηκε από την κρίση του ψωμιού, που με τη σειρά της οφειλόταν σε χρόνιες ξηρασίες. Ακόμη και η εισβολή στην Ουκρανία είχε μια κλιματική συνιστώσα, επειδή η Ουκρανία είναι ο σιτοβολώνας αυτής της περιοχής. Ακόμη, καθώς τα ορυκτά καύσιμα […] βρίσκονται σε παρακμή, πολλές χώρες προσπαθούν να απαλλαγούν και η Ουκρανία είναι μια τεράστια πηγή εναλλακτικών πόρων, διαθέτει πυρηνικούς σταθμούς…
»Στο Σουδάν και στη Σομαλία έχουμε χρόνιες ξηρασίες που κάνουν τους πληθυσμούς ευάλωτους σε εξτρεμιστικά αφηγήματα, ειδικά όταν οι νόμιμες κυβερνήσεις δεν μπορούν να καλύψουν βασικές ανάγκες σε τρόφιμα και νερό. Ενα από τα μεγαλύτερα προσφυγικά συγκροτήματα στον κόσμο, το Νταντάμπ στη βόρεια Κένυα, φιλοξενεί σημαντικό αριθμό κλιματικών προσφύγων».
Για την ανησυχητική επιβράδυνση της ενεργειακής μετάβασης (στις ΗΠΑ, λόγω Τραμπ, αλλά και στην Ευρώπη και αλλού) η Γκάια Βινς εμφανίζεται σχετικά αισιόδοξη. Θεωρεί πως «είναι αναπόφευκτο να προχωρήσουμε προς ένα μέλλον χωρίς ορυκτά καύσιμα και υπάρχει οικονομικός λόγος για αυτό […] Αυτή η αντίδραση (του Τραμπ) θα επιβραδύνει τη μετάβαση, αλλά είναι αναπόφευκτο να συμβεί».
Ποιος, όμως, θα πληρώσει το κόστος; «Επί του παρόντος οι βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων εξακολουθούν να λαμβάνουν τεράστιες επιδοτήσεις, ενώ η καθαρή ενέργεια δεν επιδοτείται στον ίδιο βαθμό. Δεν βλέπουμε το πραγματικό κόστος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Βλέπουμε ένα πολιτικά διαστρεβλωμένο κόστος, επειδή βρίσκονται στο στόχαστρο [οι ανανεώσιμες πηγές]. Αυτό είναι παραλογισμός.
»Πρέπει να υιοθετήσουμε μια διαφορετική οπτική γωνία στο πλαίσιο αυτής της πλανητικής κρίσης και να αρχίσουμε να την αντιμετωπίζουμε ως πολίτες του πλανήτη. Είναι κάτι που μας επιβάλλει μια νέα ευθύνη, αλλά και έναν νέο τρόπο αναζήτησης λύσεων. Υπάρχει ακόμα ελπίδα» σύμφωνα με τη βρετανίδα περιβαλλοντολόγο.
