Τις τελευταίες ημέρες, όποια είδηση και αν έρχεται από την Ουάσινγκτον είναι από δυσοίωνη έως καταστροφική για την Ουκρανία. Μετά τη συνάντηση του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, οι εξελίξεις έχουν πάρει τη μορφή ντόμινο, με αποκορύφωμα (προς το παρόν;) την αναστολή της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία.
Ολα αυτά έχουν ανεβάσει κατακόρυφα την υποστήριξη των Ουκρανών προς τον Ζελένσκι, όμως, όπως επισημαίνει ο Economist, αυτό δεν αρκεί για να μπορέσει η χώρα να συνεχίσει να αμύνεται αποτελεσματικά. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν η Ευρώπη θα καταφέρει να αντισταθμίσει τη διακοπή της αμερικανικής βοήθειας, κάτι που φαίνεται αβέβαιο έως και αδύνατο, ιδιαίτερα σε άμεσο χρόνο.
Η δημοφιλία του Ζελένσκι μπορεί να έχει αυξηθεί, όμως η πολιτική ελίτ της Ουκρανίας έχει αρχίσει να αναρωτιέται εάν εξακολουθεί να είναι το κατάλληλο πρόσωπο για να ηγηθεί της χώρας. Ενας ουκρανός πρώην διπλωμάτης λέει στον Economist την κυνική αλήθεια: «Ο (πολιτικός) θάνατος του Ζελένσκι είναι πλέον αναπόφευκτος. Είναι πεισματάρης και βασικά τον μισούν, τόσο ο Τραμπ όσο και ο Πούτιν. Και οι δύο χρειάζονται κάποιον στην ηγεσία της Ουκρανίας που θα τους λέει μόνο “ναι”».
Μετά το φιάσκο του Λευκού Οίκου, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι ο πόλεμος αργεί πολύ ακόμη να φτάσει στο τέλος του. Πήγε στο Λονδίνο, όπου συναντήθηκε με τον βρετανό πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ και την επόμενη ημέρα αμφότεροι συμμετείχαν σε σύνοδο κορυφής με ευρωπαίους ηγέτες στην ίδια πόλη. Οι ηγέτες αυτοί έχουν κάνει και συνεχίζουν να κάνουν δημόσιες δηλώσεις υποστήριξης προς τον Ζελένσκι.
Ομως, η σύνοδος του Λονδίνου δεν απέφερε κάποιο απτό αποτέλεσμα και η υποστήριξη της Ευρώπης παραμένει σε μεγάλο βαθμό θεωρητική. Ο Ζελένσκι βρίσκεται στο επίκεντρο της δίνης και από ήρωας της Ουκρανίας κινδυνεύει να μετατραπεί σε τραγική φιγούρα.
Στο Κίεβο, οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης είναι σε μεγάλο βαθμό έκπληκτοι από την αγριότητα της αμερικανικής μεταχείρισης προς τον ηγέτη τους. Πάντως, υπενθυμίζει ο Economist, η μνησικακία του Τραμπ προς τον ουκρανό πρόεδρο είναι πασίγνωστη και έχει τις ρίζες της στην παραπομπή του Τραμπ, το 2019, για την αποτυχημένη προσπάθειά του να πιέσει τον Ζελένσκι να ανοίξει ποινική έρευνα για τον Χάντερ Μπάιντεν, γιο του τέως προέδρου Τζο Μπάιντεν.
Το χρονικό μιας ντροπιαστικής συνάντησης
O Ζελένσκι χρειάστηκε τη βοήθεια του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν για να επιτύχει συνάντηση με τον αμερικανό πρόεδρο. Οι συνομιλίες που προηγήθηκαν της συνάντησης ήταν τεταμένες: Ο Τραμπ ήθελε την εκμετάλλευση των ουκρανικών ορυκτών ως αποπληρωμή ενός φανταστικού χρέους 500 δισ. δολαρίων, ενώ ο Ζελένσκι ήθελε εγγυήσεις ασφαλείας ως μέρος οποιασδήποτε συμφωνίας. Παρά την απόσταση, επισημαίνει ο Economist, υπήρχε μια μικρή ελπίδα ότι είχαν αρχίσει να ξεπαγώνουν οι μεταξύ τους σχέσεις.
Μια ημέρα νωρίτερα, σε μια πολύ πιο ομαλή συνάντηση στον Λευκό Οίκο με τον Κιρ Στάρμερ, ο Τραμπ ισχυρίστηκε ότι δεν θυμόταν να αποκαλεί τον Ζελένσκι «δικτάτορα». Υπήρξε, επιτέλους, ένα προσχέδιο συμφωνίας για τα ορυκτά που απόμενε να υπογραφεί και ένα γεύμα, σε καλό κλίμα, στον Λευκό Οίκο.
Στη συνέχεια, όλα κατέρρευσαν καθώς ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς και ο Ζελένσκι άρχισαν να διαφωνούν για το πώς ξεκίνησε ο πόλεμος της Ρωσίας. Ο Ζελένσκι ήθελε να καταλάβουν οι οικοδεσπότες του ότι δεν ήταν η απειλή της επέκτασης του ΝΑΤΟ, αλλά η διάθεση της δικής του αυτοκρατορικής επέκτασης που οδήγησε στην απόφαση του Πούτιν να εισβάλει. Οι Αμερικανοί δεν ήθελαν να το ακούσουν. Ο ουκρανός ηγέτης το θεώρησε εσκεμμένη άγνοια και οι Αμερικανοί ερμήνευσαν τη στάση του ως απαράδεκτη περιφρόνηση.
Ο αντίκτυπος
Αν ο στόχος του Τραμπ και του Βανς ήταν να υπονομεύσουν την υποστήριξη των απλών πολιτών της Ουκρανίας προς τον πρόεδρό τους, κατάφεραν ακριβώς το αντίθετο, τουλάχιστον προς το παρόν. Η συναισθηματική στάση του Ζελένσκι μπορεί να μην ήταν πολύ «φρόνιμη», αλλά έχει αγγίξει πολλούς σε ένα έθνος που συνεχίζει να πολεμάει.
Ακόμη και εκείνοι που ήταν πάντα αντίθετοι με τον πρόεδρο, τον επαίνεσαν που υπερασπίστηκε τη χώρα του. Ο Economist αναφέρει ότι ορισμένοι Ουκρανοί έχουν ξεκινήσει ακόμη και «έρανο» για ενίσχυση της οπλικής ικανότητας της χώρας με πυρηνικά, συγκεντρώνοντας πάνω από μισό εκατομμύριο δολάρια μέσα σε λίγες ώρες. Η Ουκρανία, βέβαια, δεν είναι σε θέση να παράγει ένα τέτοιο όπλο, ακόμα και αν το ήθελε: απέχει μια δεκαετία από την ολοκλήρωση των εγκαταστάσεων που χρειάζονται για τον εμπλουτισμό του ουρανίου.
Ωστόσο, η πολιτική και οικονομική ελίτ της χώρας δεν πείθεται τόσο εύκολα. Πηγές από το Κίεβο μιλούν στον Economist για «δυσπιστία και σοκ» και εξηγούν ότι ο μόνος νικητής που αναδείχθηκε από τη συνάντηση στον Λευκό Οίκο είναι ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν. Ενας βουλευτής της αντιπολίτευσης λέει ότι εξεπλάγη με το γεγονός ότι πολλοί συνάδελφοί του επικρότησαν τη στάση του Ζελένσκι. «Πέρα από την ανοησία και την ατιμία, αυτό που με συγκλονίζει περισσότερο είναι ότι έξυπνοι άνθρωποι επαινούν τον πρόεδρο και επικρίνουν όσους είχαν το θάρρος να χαρακτηρίσουν τη στάση του καταστροφική», λέει στον Economist και προσθέτει ότι αυτή η αρχική εκτίμηση θα αλλάξει όταν τα συναισθήματα κοπάσουν και μπει στη μέση η λογική.
Το γιατί
Μεταξύ των ουκρανών αξιωματούχων που σχεδιάζουν τη στρατηγική για το τι πρέπει να κάνει το Κίεβο στη συνέχεια, το βασικό ερώτημα είναι «γιατί συνέβη αυτό;».
Επεσαν σε μια προσχεδιασμένη ενέδρα που θα έδινε στους Αμερικανούς μια δικαιολογία να τους πετάξουν στον γκρεμό; Ή ήταν απλώς ένα συμβάν κατά το οποίο συναισθήματα, εγωισμοί και φιλοδοξίες ξέφυγαν από κάθε έλεγχο; Ενας αξιωματούχος, που έχει γνώση των διαπραγματεύσεων, παραμένει αισιόδοξος ότι μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία, κάτι που υπονόησε και ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, λίγες ώρες μετά το φιάσκο του Λευκού Οίκου. Ωστόσο, δεν είναι σαφές πόση επιρροή έχει ο Ρούμπιο, σημειώνει ο Economist.
Η θεωρία της ενέδρας έχει κάποια βάση. Λίγο αφότου οι Αμερικανοί έδιωξαν τον Ζελένσκι και την ομάδα του από τον Λευκό Οίκο, οι υπολοχαγοί του Τραμπ έσπευσαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις τηλεοπτικές οθόνες, όπου άφησαν σοβαρούς υπαινιγμούς ότι η Ουκρανία πρέπει ίσως να βρει έναν νέο διαπραγματευτή, αντικατοπτρίζοντας το ρωσικό αφήγημα ότι «το πείσμα του Ζελένσκι αποτελεί εμπόδιο για την ειρήνη». Ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ, κάποτε ένθερμος υποστηρικτής της ουκρανικής πλευράς, στάθηκε έξω από τον Λευκό Οίκο για να πει ότι ο Ζελένσκι πρέπει να «παραιτηθεί ή να αλλάξει».
Τι θα γίνει αν φύγει ο Ζελένσκι τώρα
Η πιθανή αποχώρηση του Ζελένσκι ή η απομάκρυνσή του θα ήταν καταστροφική κατά τη διάρκεια του πολέμου και θα μπορούσε να βυθίσει τη χώρα στο χάος. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο κόσμος δεν θέλει εκλογές. Η διεξαγωγή εκλογών θα απαιτούσε τον τερματισμό του στρατιωτικού νόμου, καθιστώντας δύσκολο για την Ουκρανία να παραμείνει ενωμένη. Ενας λιγότερο επώδυνος τρόπος για να βρεθεί εναλλακτικός διαπραγματευτής θα μπορούσε να είναι η ψηφοφορία για έναν νέο πρόεδρο του κοινοβουλίου, επίσημα τον δεύτερο τη τάξει πολιτικό στην Ουκρανία. Για να γίνει αυτό, ωστόσο, απαιτείται η συγκατάθεση του Ζελένσκι, ενώ δεν είναι σαφές εάν το θέλουν οι Ουκρανοί.
Το σοκ της συνάντησης στον Λευκό Οίκο άφησε μεγάλο μέρος του πολιτικού συστήματος στο Κίεβο άναυδο και φοβούμενο ότι η κρίσιμη στρατιωτική βοήθεια και η βοήθεια στον τομέα των πληροφοριών από την Αμερική μπορεί σύντομα να σταματήσει. Το πρώτο έγινε ήδη. Και το δεύτερο, όμως, ίσως είναι καθ’ οδόν, καθώς τις τελευταίες ημέρες υπήρξαν αναφορές ότι ο Πιτ Χέγκσεθ, ο αμερικανός υπουργός Αμυνας, διέταξε τη Διοίκηση Κυβερνοχώρου της Αμερικής να σταματήσει τις επιχειρήσεις της εναντίον της Ρωσίας.
Ενας ανώτερος ουκρανός αξιωματούχος λέει στον Economist ότι το μόνο που μπορεί να κάνει τώρα η Ουκρανία είναι να σηκώσει τα μανίκια και να ετοιμαστεί για μια ακόμη μεγαλύτερη μάχη. Εξακολουθεί να έχει την Ευρώπη στο πλευρό της. Αν και κυρίως σε προφορικό επίπεδο.
