Οι διαπραγματεύσεις για ειρήνη, ιδιαίτερα στην πολύπαθη Μέση Ανατολή είναι πάντα δύσκολες. Και πολύ συχνά έχει μεγάλη σημασία ποια είναι τα πρόσωπα που ηγούνται των διαπραγματευτικών ομάδων. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και στην περίπτωση της διαπραγμάτευσης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς για την κατάπαυση πυρός στη Γάζα.
Οι αντιπροσωπείες των δύο πλευρών βρίσκονται στο Σαρμ ελ-Σείχ για να συζητήσουν την πρόταση 20 σημείων του Ντόναλντ Τραμπ, προκειμένου να σταματήσει ο πόλεμος, να επιστραφούν οι όμηροι και να διασφαλιστεί το μέλλον της Γάζας. Επιβλέποντες των διαπραγματεύσεων είναι ο γαμπρός του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ και ο ειδικός για θέματα Μέσης Ανατολής, Στηβ Γουίτκοφ.
Πρόσωπα-κλειδιά, όμως, είναι από τη μία πλευρά ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας του Ισραήλ, Ρον Ντέρμερ και ο αντίστοιχος από την πλευρά της Χαμάς, Χαλίλ αλ-Χάγια. Η Telegraph σε αφιέρωμά της αναλύει την ιστορία και τον ρόλο αυτών των δύο προσώπων στην προσπάθεια να υπάρξει ειρήνη, δύο χρόνια μετά τις επιθέσεις της Χαμάς και την επακόλουθη στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ στη Γάζα.
Χαλίλ αλ-Χάγια: Ο άνθρωπος που δεν μπορεί να σκοτώσει το Ισραήλ
Εάν η επίθεση του Ισραήλ εναντίον κορυφαίων στελεχών της Χαμάς που βρίσκονταν στο Κατάρ ήταν επιτυχημένη, ο αλ-Χάγια δεν θα βρίσκονταν εκεί ως επικεφαλής της ομάδας διαπραγμάτευσης.
Ο κορυφαίος διαπραγματευτής της Χαμάς έχει γλιτώσει από πληθώρα προσπαθειών του Ισραήλ να τον σκοτώσει. Η τελευταία προσπάθεια έγινε τον Σεπτέμβριο με τις Ισραηλινές Ενοπλες Δυνάμεις (IDF) να πλήττουν το Κατάρ.
Oμως οι βομβιστικές επιθέσεις στη Ντόχα στις 9 Σεπτεμβρίου δεν βρήκαν τον στόχο, τονίζει το δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας. Στην πραγματικότητα η επίθεση ήταν τόσο αποτυχημένη που δεν κατόρθωσε να πλήξει κανένα από τα στελέχη της Χαμάς. Επιπρόσθετα ανάγκασε τον ισραηλινό πρωθυπουργό, Μπενιαμίν Νετανιάχου να δεχθεί την πρόταση του Τραμπ.
Ετσι ο αλ-Χάγια βρίσκεται στο αιγυπτιακό resort για να διαπραγματευτεί μία «αιώνια ειρήνη» στη Μέση Ανατολή.
Αν και ο ίδιος ήταν αρκετά τυχερός ώστε να γλιτώσει κάθε επίθεση εναντίον του από το Ισραήλ, δεν ίσχυε το ίδιο για την οικογένειά του. Σε τρεις διαφορετικές αεροπορικές επιθέσεις από το 2007 σκοτώθηκαν η σύζυγός του, πέντε από τα παιδιά του και αρκετά εγγόνια του. Ενας από τους γιούς του βρίσκονταν μεταξύ των έξι ανθρώπων που σκοτώθηκαν στο Κατάρ.
Με δεδομένο το προσωπικό πλήγμα που έχει πληρώσει, κάποιος θα περίμενε ότι θα διατηρήσει σκληροπυρηνικές θέσεις κατά τις διαπραγματεύσεις. Όμως, όπως γράφει η Telegraph δεν πρόκειται για συνηθισμένες διαπραγματεύσεις. Ο αλ-Χάγια, δεν προσκλήθηκε στην Αίγυπτο για να συζητήσει τους όρους της ειρήνης αλλά για να προχωρήσει στην «παράδοση» της Χαμάς.
Μέχρι στιγμής, σύμφωνα πάντα με την Telegraph, η Χαμάς έχει «παίξει καλά τα αδύναμα χαρτιά της».
Αρχικά ο Τραμπ ήταν κατηγορηματικός, απαιτώντας από τη Χαμάς να αποδεχθεί, χωρίς καθυστέρηση, όλα τα στοιχεία μιας συμφωνίας που καταργούσε τις προηγούμενες «κόκκινες γραμμές» της – από την άνευ όρων απελευθέρωση όλων των ισραηλινών ομήρων έως τον πλήρη αφοπλισμό και την εγκατάλειψη της εξουσίας. «Το Ισραήλ θα έχει την πλήρη υποστήριξή μου για να ολοκληρώσει την εξόντωση της απειλής της Χαμάς», προειδοποίησε ο Τραμπ, «αν απορρίψει τη συμφωνία».
Παρά τη σκληρότητα του τελεσιγράφου, η Χαμάς επέλεξε την αμφισημία. Την Παρασκευή (03/10) συμφώνησε να απελευθερώσει όλους τους ομήρους – ζωντανούς και νεκρούς – όταν «οι αναγκαίες επιχειρησιακές συνθήκες για την εφαρμογή της ανταλλαγής» θα έχουν εκπληρωθεί, χωρίς να διευκρινίζει ποιες είναι αυτές. Παράλληλα, απέφυγε επιδέξια να αγγίξει τις πιο επίμαχες ρήτρες που αφορούν τον αφοπλισμό και το πολιτικό της μέλλον.
Ο Νετανιάχου αντέδρασε έντονα, χαρακτηρίζοντας τη στάση της Χαμάς «τακτική καθυστέρησης», αλλά δεν κατάφερε να πείσει τον αμερικανό πρόεδρο ότι η οργάνωση ενεργούσε κακόπιστα. Το ειδησεογραφικό δίκτυο Axios, επικαλούμενο αμερικανό αξιωματούχο, ανέφερε ότι ο Τραμπ επέπληξε τηλεφωνικά τον ισραηλινό πρωθυπουργό λέγοντας: «Γιατί είσαι τόσο καταραμένα αρνητικός;»
Ισως φαίνεται ότι, στριμωγμένος στη γωνία, ο αλ-Χάγια κατάφερε να ξεγλιστρήσει. Μια τέτοια ερμηνεία, ωστόσο, δεν φαίνεται να αληθεύει.
Ο Τραμπ έχει δώσει στη Χαμάς προθεσμία μέχρι το τέλος της εβδομάδας να επιλύσει τα ζητήματα που σχετίζονται με την απελευθέρωση των ισραηλινών ομήρων, οι οποίοι κρατούνται σε διαφορετικά κελιά σε όλη την ισοπεδωμένη Λωρίδα της Γάζας.
Το Ισραήλ, το οποίο έχει σε μεγάλο βαθμό αγνοήσει τις αμερικανικές εκκλήσεις για παύση των βομβαρδισμών, ίσως διαμαρτυρηθεί – αλλά η έκκληση του Τραμπ για αυτοσυγκράτηση και λίγη υπομονή φαίνεται λογική. Ποτέ άλλοτε η απελευθέρωση των τελευταίων ισραηλινών ομήρων δεν έμοιαζε τόσο κοντινή.
Μόλις οι όμηροι απελευθερωθούν, η Χαμάς θα χάσει το κυριότερο διαπραγματευτικό της χαρτί, καθιστώντας πολύ πιο δύσκολη την αντίστασή της στις απαιτήσεις για αφοπλισμό. Μπορεί να αυτοσχεδιάσει για λίγο, αλλά γνωρίζει ότι το «σενάριο» είναι ήδη γραμμένο – και ότι αν παρεκκλίνει από αυτό, το Ισραήλ θα μπορέσει να συνεχίσει τον πόλεμό του για την εξόντωσή της χωρίς να ανησυχεί για την τύχη των ισραηλινών πολιτών που παραμένουν στη Γάζα.
Κάθε αίσθημα θριάμβου που μπορεί να νιώσει η αντιπροσωπεία της Χαμάς φτάνοντας στο Σαρμ ελ-Σέιχ θα είναι, επομένως, πρόσκαιρο. Σύμφωνα με την Telegraph ο Τραμπ παρουσίασε ουσιαστικά στην οργάνωση μια δυαδική επιλογή – παράδοση ή θάνατο – ακόμη και καθώς περιόριζε τα περιθώρια των ισραηλινών σκληροπυρηνικών που ήλπιζαν να εκδιώξουν τους Παλαιστίνιους της Γάζας και να εγκατασταθούν οι ίδιοι εκεί.
Αν ο αλ-Χάγια ήταν καλός γνώστης της ιστορίας, ίσως να ήλπιζε να μιμηθεί τον γάλλο διπλωμάτη Ταλλεϋράνδο, του οποίου η δεξιοτεχνία στο Συνέδριο της Βιέννης γλίτωσε τη Γαλλία από τον διαμελισμό μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους.
Σε αντίθεση όμως με τη Γαλλία, η Χαμάς φαίνεται να μην έχει ελπίδες για σωτηρία. Τα θέρετρα του Σαρμ ελ-Σέιχ δύσκολα θα θυμίζουν τις χρυσοποίκιλτες αίθουσες της Βιέννης• μάλλον θα θυμίζουν τον γκρίζο χάλυβα του USS Missouri το 1945, όπου ο στρατηγός Ντάγκλας ΜακΑρθουρ δέχθηκε την άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας.
Οπως και στον κόλπο του Τόκιο, το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει ο αλ-Χάγια δεν είναι μια ειρηνευτική συμφωνία που θα διατηρήσει τη Χαμάς ως ουσιαστική δύναμη, αλλά, στην καλύτερη περίπτωση, μια «σωτήρια» επικύρωση της ήττας της.
Οι όροι παράδοσης στο Missouri επέτρεψαν στην αυτοκρατορική Ιαπωνία να επιβιώσει μόνο κατ’ όνομα, υπό τον αποδυναμωμένο αυτοκράτορα Χιροχίτο. Η Χαμάς ενδέχεται να συνεχίσει να υπάρχει ως φάντασμα – αφοπλισμένη και ανίσχυρη – και αυτό, ίσως, είναι το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει ο αλ-Χάγια.
Ρον Ντέρμερ: Το δεξί χέρι του Νετανιάχου
Οταν ο αλ-Χάγια καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων θα έχει απέναντί του τον Ρομ Ντέρμερ, έναν άνθρωπο που μιλά απευθείας με τον ισραηλινό πρωθυπουργό. Περιγράφεται ως το «μυαλό του Μπίμπι», είναι 54 χρόνων και είναι σύμβουλος του Νετανιάχου από το 1999 και εν γένει θεωρείται ως το πιο έμπιστό του πρόσωπο.
Γεννημένος και μεγαλωμένος στη Φλόριντα, ήταν πρεσβευτής του Ισραήλ στην Ουάσινγκτον από το 2013 έως και το 2021 και έχει διατελέσει πρόεδρος Στρατηγικών Θεμάτων από το 2022.
Ανέλαβε τον ρόλο του βασικού διαπραγματευτή του Ισραήλ τον Φεβρουάριο του 2025 και επανέρχεται σε αυτήν τη θέση, εν μέσω ενός κύματος αισιοδοξίας ότι οι όμηροι μπορούν να απελευθερωθούν και ο πόλεμος να φτάσει στο τέλος του, συνεχίζει η βρετανική εφημερίδα.
Για την πλειονότητα των Ισραηλινών που επιθυμούν την ειρήνη, η εμπλοκή του Ντέρμερ είναι περίπλοκη. Εχει κατηγορηθεί στο παρελθόν ότι καθυστερούσε τις διαπραγματεύσεις για να εξυπηρετήσει τους πολιτικούς στόχους του Νετανιάχου — κυρίως, να διατηρήσει τη στήριξη των υπερεθνικιστών εταίρων του συνεχίζοντας τον πόλεμο.
Αναλαμβάνοντας τη θέση, αντικατέστησε τον Ντέιβιντ Μπαρνέα, τον επικεφαλής της Μοσάντ, ο οποίος είχε οδηγήσει τις διαπραγματεύσεις που κατέληξαν στην εκεχειρία Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου, στο πλαίσιο της οποίας απελευθερώθηκαν 25 ζωντανοί όμηροι. Αυτό συνέβη μετά τον αποκλεισμό του Ρόναν Μπαρ, του αρχηγού της υπηρεσίας εσωτερικής ασφάλειας Σιν Μπετ, από την ομάδα διαπραγμάτευσης.
Οι επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, εκτός από την εμπειρία τους στη διαχείριση της Χαμάς, θεωρούνταν απολύτως προσηλωμένοι στην απελευθέρωση των ομήρων και λιγότερο ανήσυχοι για τις πολιτικές επιπτώσεις.
Αυτό έχει σημασία, διότι η παρούσα συμφωνία ενδέχεται να αποδειχθεί πολιτικά δύσκολη για τον Νετανιάχου, ακόμη κι αν παρουσιαστεί ως νίκη και ικανοποιεί τους πολεμικούς στόχους του Ισραήλ. Η συμφωνία προβλέπει ότι θα παραμείνουν εν ζωή βασικά στελέχη της Χαμάς, ότι θα επιστρέψει ο ΟΗΕ για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, ότι θα αναπτυχθούν αραβικές ειρηνευτικές δυνάμεις στα σύνορα του Ισραήλ και ότι η Γάζα θα τεθεί σε πορεία μετάβασης προς τον έλεγχο της Παλαιστινιακής Αρχής, με προοπτική μελλοντικής κρατικής υπόστασης.
Οι οικογένειες των ομήρων θα παρακολουθούν στενά για οποιοδήποτε σημάδι ότι ο Ντέρμερ χάνει την ευκαιρία να επιτύχει συμφωνία, επιμένοντας σε τεχνικές λεπτομέρειες όπως η διαδικασία αποχώρησης των ισραηλινών δυνάμεων ή ο αριθμός των παλαιστινίων κρατουμένων που θα απελευθερωθούν.
Αναμένεται επίσης ότι το Ισραήλ θα επιμείνει σθεναρά στη διατήρηση ελέγχου επί της διαδικασίας αφοπλισμού.
Φαίνεται ήδη ότι έχει εξασφαλίσει ορισμένες βελτιώσεις προς αυτήν την κατεύθυνση, με την προσθήκη τελευταίας στιγμής τροποποιήσεων στο ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ.
Από την άλλη πλευρά, υπογραμμίζει το δημοσίευμα της Telegraph, το γεγονός ότι οι διαπραγματεύσεις καθοδηγούνται από έναν τόσο στενό συνεργάτη του ισραηλινού πρωθυπουργού ενδέχεται να τις καταστήσει πιο αποτελεσματικές.
Ο Ντέρμερ γνωρίζει ενστικτωδώς ποια όρια μπορεί να ανεχθεί ο προϊστάμενός του και μπορεί να τον ενημερώνει με πολιτική ειλικρίνεια που δύσκολα θα είχε ένας ουδέτερος επικεφαλής υπηρεσίας πληροφοριών. Αυτή η μέθοδος προσέγγισης, άλλωστε, βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με το ύφος του Ντόναλντ Τραμπ.
Και αυτό είναι το άλλο κρίσιμο σημείο σχετικά με τη συμμετοχή του Ντέρμερ: με τον διορισμό του, ο Νετανιάχου τοποθετεί τη σχέση Ισραήλ – ΗΠΑ στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων.
Ο Ντέρμερ εγκατέλειψε την αμερικανική υπηκοότητά του λόγω νομικής απαίτησης για όσους αναλαμβάνουν διπλωματικά καθήκοντα στο Ισραήλ. Φοίτησε στο ίδιο πανεπιστήμιο με τον Τραμπ, το Wharton School of Finance, και αποδίδει στο βιβλίο του αμερικανού προέδρου, «The Art of the Deal», την απόφασή του να υποβάλει αίτηση εκεί.
Ως πρέσβης, ο Ντέρμερ διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην εξασφάλιση του μεγαλύτερου πακέτου στρατιωτικής βοήθειας από τις ΗΠΑ προς το Ισραήλ. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Ουάσινγκτον, ο Τραμπ μετέφερε επίσης την αμερικανική πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ και αναγνώρισε την προσάρτηση των Υψιπέδων του Γκολάν από το Ισραήλ.
Γνωρίζει καλά τόσο τον Τζάρεντ Κούσνερ όσο και τον Στιβ Γουίτκοφ, οι οποίοι καταφθάνουν ταυτόχρονα στο Κάιρο για να ενισχύσουν τη δυναμική των συνομιλιών. Είναι πιθανό ο Ντέρμερ να προσπαθήσει να αξιοποιήσει αυτές τις σχέσεις, μεταφέροντας μέρος της πίεσης του Λευκού Οίκου προς τη Χαμάς. Λίγοι αμφιβάλλουν για το πολιτικό του ταλέντο σε αυτόν τον τομέα.
Πράγματι, ο διάσημος αμερικανός δημοσκόπος Φρανκ Λαντζ, που ήταν καθηγητής του στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, τον περιέγραψε αργότερα ως «τον πιο ταλαντούχο φοιτητή που είχα ποτέ».
Παραμένει ο άνθρωπος του Νετανιάχου. Και μένει να φανεί πόσο πολύ ο ισραηλινός πρωθυπουργός επιθυμεί πραγματικά την ειρήνη – και την απελευθέρωση των ομήρων – και πόσα είναι διατεθειμένος να παραχωρήσει για να τα επιτύχει, καταλήγει η Telegraph.
