Η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε ένα ιστορικό αδιέξοδο. Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες μετατοπίζουν την προτεραιότητά τους στην άμυνα της δικής τους πατρίδας, η Γηραιά Ηπειρος αναγκάζεται να αντιμετωπίσει μια δυσάρεστη αλήθεια: ότι δεν είναι προετοιμασμένη να υπερασπιστεί τον εαυτό της απέναντι σε έναν ολοένα πιο απειλητικό κόσμο.

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η ιδέα ότι οι ΗΠΑ θα εγκατέλειπαν την Ευρώπη στην τύχη της ακουγόταν τρελή, γράφει ο Economist. Οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι απέρριπταν κάθε τέτοια υπόθεση ως πολιτικά επικίνδυνη και στρατηγικά αδιανόητη. Σήμερα, ωστόσο, αυτό το «αδιανόητο» σενάριο έχει μετατραπεί σε μια πολύ ρεαλιστική πιθανότητα. Αν οι αμερικανικές δυνάμεις αποχωρήσουν από την ήπειρο, η Ευρώπη θα βρεθεί απροετοίμαστη, χωρίς υποδομές και επαρκείς δυνάμεις για να υπερασπιστεί τα σύνορά της.

Από την οπτική της Ουάσινγκτον, η ευρωπαϊκή αδυναμία είναι προϊόν επιλογής. Ισχυρίζονται ότι επί δεκαετίες, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είχαν «αναθέσει» την ασφάλειά τους στις ΗΠΑ, επενδύοντας παράλληλα τεράστιους πόρους στη διατήρηση ενός γενναιόδωρου κοινωνικού κράτους. Οι αμερικανοί αξιωματούχοι πλέον δηλώνουν ανοιχτά ότι αυτό το μοντέλο έχει τελειώσει. Οπως είπε πρόσφατα ο υπουργός Πολέμου των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθ, «θα υπερασπιστούμε πρώτα τη δική μας πατρίδα». Η Αμερική σκοπεύει να επικεντρωθεί στην άμυνά της, στην αποτροπή της Κίνας και στο να ωθήσει την Ευρώπη να αναλάβει το δικό της μερίδιο ευθύνης.

Αναμφίβολα, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν επενδύσει ελάχιστα στην άμυνα, σημειώνει ο Economist. Ομως το πρόβλημα δεν είναι μόνο δημοσιονομικό· είναι και δομικό. Οι ευρωπαϊκοί στρατοί έχουν σχεδιαστεί για αποστολές σταθεροποίησης ή ειρηνευτικές επιχειρήσεις υπό την αιγίδα του ΟΗΕ ή του ΝΑΤΟ, όχι για την άμεση υπεράσπιση του ευρωπαϊκού εδάφους. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, οι ΗΠΑ ενθάρρυναν τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ να αναπτύξουν εκστρατευτικές δυνάμεις στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Ετσι, η ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική προσαρμόστηκε σε έναν κόσμο «εκτός της δικής της περιοχής», ξεχνώντας ότι ο κύριος κίνδυνος ίσως βρίσκεται δίπλα της· και όχι πολύ μακριά.

Το αποτέλεσμα είναι σήμερα εμφανές: στρατοί μικροί σε αριθμό, με ανεπαρκή οπλικά συστήματα και ασκήσεις προσανατολισμένες περισσότερο στη «διαχείριση κρίσεων» παρά στην αποτροπή ενός πολέμου υψηλής έντασης. Η Ρωσία, όμως, με την εισβολή της στην Ουκρανία, υπενθύμισε στην Ευρώπη ότι οι πόλεμοι δεν ανήκουν στο παρελθόν.

Ακόμη και χώρες που θεωρούνταν παραδοσιακά «ουδέτερες», όπως η Ιρλανδία, βλέπουν τώρα το θέμα της άμυνας να εισέρχεται στο επίκεντρο της πολιτικής συζήτησης. Οι επερχόμενες ιρλανδικές προεδρικές εκλογές, παρότι τυπικά αφορούν έναν εθιμοτυπικό θεσμό, έχουν μετατραπεί σε δημοψήφισμα για την αμυντική πολιτική, επισημαίνει ο Economist. Η κεντροδεξιά υποψήφια Χέδερ Χάμφρεϊς υποστηρίζει την αύξηση του αμυντικού προϋπολογισμού και την αναθεώρηση του λεγόμενου «τριπλού κλειδώματος», του νόμου που απαιτεί έγκριση κυβέρνησης, Βουλής και ΟΗΕ για κάθε αποστολή στο εξωτερικό. Η αριστερή αντίπαλός της, Κάθριν Κόνολι, εμμένει στην παράδοση της ουδετερότητας, απορρίπτοντας κάθε στρατιωτική επέκταση και κατηγορώντας τη Γερμανία και τις ΗΠΑ για νέο «μιλιταρισμό».

Η Ιρλανδία, βέβαια, αποτελεί μια ακραία περίπτωση της ευρωπαϊκής αμυντικής αδράνειας. Δαπανά λιγότερο από 1% του ΑΕΠ της για την άμυνα, δεν διαθέτει μαχητικά αεροσκάφη και λειτουργεί με μόλις δύο περιπολικά πλοία για την προστασία των χωρικών υδάτων της, παρότι από εκεί διέρχονται μερικά από τα σημαντικότερα υποθαλάσσια καλώδια δεδομένων του πλανήτη. Από την οπτική των ΗΠΑ, αποτελεί κλασικό παράδειγμα «τσαμπατζή»: επωφελείται από τη συλλογική ασφάλεια χωρίς να συμβάλλει ουσιαστικά σε αυτήν.

Η ευρύτερη εικόνα, ωστόσο, είναι κοινή για πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η ειρήνη των τελευταίων δεκαετιών, η εστίαση στο κοινωνικό κράτος και η πίστη ότι οι διεθνείς θεσμοί μπορούν να εγγυηθούν τη σταθερότητα, οδήγησαν στη σταδιακή αποστρατιωτικοποίηση της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Ενωση γεννήθηκε για να εξαλείψει τον πόλεμο ως μέσο επίλυσης διαφορών· όμως βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν γείτονα, τη Ρωσία, που σκέφτεται και ενεργεί με όρους 19ου αιώνα.

Η περίπτωση της Ιρλανδίας αποκαλύπτει τον ευρύτερο ευρωπαϊκό εγκλωβισμό, σύμφωνα με τον Economist: η ουδετερότητα και η εξάρτηση από κάποια εξωτερική προστασία έγιναν πολιτικό δόγμα. Η ιδέα ότι μια χώρα μπορεί να απολαμβάνει ασφάλεια χωρίς ουσιαστική στρατιωτική ισχύ αποδεικνύεται πλέον ψευδαίσθηση. Το ίδιο ισχύει και για πολλές άλλες χώρες, που ανακαλύπτουν, ξαφνικά, ότι η αμυντική αυτάρκεια δεν μπορεί να αγοραστεί τη στιγμή που θα τη χρειαστείς.

Σήμερα, η Ευρώπη καλείται να αποφασίσει τι είδους ήπειρος θέλει να είναι. Θα συνεχίσει να βασίζεται σε μια Αμερική ολοένα πιο αποστασιοποιημένη ή θα αποκτήσει την ικανότητα να υπερασπιστεί μόνη της τη δημοκρατία και τα σύνορά της; Ο διάλογος που ξεκινά στην Ιρλανδία και επεκτείνεται στη Γερμανία, τη Γαλλία και αλλού, είναι αναπόφευκτος.

Η συζήτηση για την «ευρωπαϊκή άμυνα» δεν είναι πλέον ακαδημαϊκή, καταλήγει ο Economist. Η Ευρώπη πρέπει να αναλογιστεί ποιον θεωρεί απειλή, με ποιους συμμάχους θα συμπορευτεί και πόσο είναι διατεθειμένη να επενδύσει στην ίδια την ασφάλειά της. Επί δεκαετίες, ο πόλεμος θεωρείτο παρελθόν. Τώρα, η Ευρώπη μαθαίνει ξανά ότι η ειρήνη απαιτεί θυσίες, σχέδιο και, πάνω απ’ όλα, ετοιμότητα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News