…συνέχεια από το ΜΕΡΟΣ Α’

Καθώς η χώρα κινείται πιο κοντά στην 30η Ιουνίου, στο ορόσημο της λήξης του Δεύτερου Μνημονίου (που είχε παραταθεί κατά τέσσερις μήνες τον Φεβρουάριο του 2015), στο κάδρο των «λύσεων» μπαίνουν πληροφορίες για εναλλακτικά σενάρια σε περίπτωση ρήξης με τους Θεσμούς (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ).

Από την πλευρά του υπουργού Ενέργειας, Παναγιώτη Λαφαζάνη, εξετάζεται η προκαταβολή ενός ποσού από τη Ρωσία (στο πλαίσιο συμφωνίας για αγωγό αερίου), ενώ ο υπουργός Οικονομικών, Γιάνης Βαρουφάκης, έχει από καιρό στο συρτάρι του ένα Plan B που περιλάμβανε το παράλληλο, ηλεκτρονικό νόμισμα. Δεν έχει όμως την έγκριση να το προσχωρήσει.

Ο κ. Βαρουφάκης αναφέρθηκε σε αυτό το σχέδιο για πρώτη φορά δημόσια μετά την 30η Ιουνίου στη βρετανική Telegraph. «Αν χρειαστεί, θα έχουμε παράλληλη ρευστότητα και IOU τύπου Καλιφόρνιας σε ηλεκτρονική μορφή. Θα έπρεπε να το είχαμε κάνει πριν μία εβδομάδα» ανέφερε στη βρετανική εφημερίδα. Το δημοσίευμα κυκλοφόρησε το πρωί της 5ης Ιουλίου, την ημέρα του δημοψηφίσματος.

Στο βιβλίο του («Ανίκητοι Ηττημένοι», εκδ. Πατάκη, 2017), ο πρώην ΥΠΟΙΚ αναφέρεται στο «περίγραμμα της βέλτιστης διαπραγματευτικής στάσης της κυβέρνησης» που του ζήτησε το 2012 ο Α. Τσίπρας. Ο κ. Βαρουφάκης συνέταξε στη συνέχεια το έγγραφο σε «πάμπολλες εκδοχές» και αυτό προέβλεπε ένα άυλο νόμισμα σε περίπτωση ρήξης με την τρόικα.

Βρισκόμαστε όμως στην επομένη του αποτυχημένου Eurogroup της 18ης Ιουνίου και τίποτε από τα παραπάνω δεν υπάρχει στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων. Τα φώτα πέφτουν στη μεγάλη σκηνή της διαπραγμάτευσης η οποία, όσο περνούν οι μέρες, φεύγει από τα τεχνικά κλιμάκια των Βρυξελλών και μετακινείται στο πολιτικό επίπεδο: ανάμεσα στον Πρωθυπουργό Α. Τσίπρα, τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, το Βερολίνο και το Παρίσι.

Εκεί, στην κεντρική σκηνή, θα κριθούν όλα —αφού μεσολαβήσουν ιστορικά γεγονότα— μέσα σε ένα περιβάλλον φόβου και ακραίου διχασμού στο εσωτερικό της χώρας.

ΜΕΡΟΣ Β’

Δεσμώτες του Ιλίγγου
(19 Ιουνίου — 30 Ιουνίου 2015)

Παρασκευή 19 Ιουνίου 2015

Οι Ρώσοι. Οι εξελίξεις της 19ης Ιουνίου καταγράφονται παραστατικά στο πρωτοσέλιδο της Αυγής της επομένης μέρας το οποίο είναι χωρισμένο σχεδόν στα δύο και αναδεικνύει παράλληλα με τις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται με τους Θεσμούς τις επαφές που γίνονται με τη Ρωσία και τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Επτά μήνες αργότερα, ο τότε υπουργός Ενέργειας, Παναγιώτης Λαφαζάνης, μίλησε (όντας πια εκτός ΣΥΡΙΖΑ) για τις διαπραγματεύσεις που είχε κάνει στις 19 Ιουνίου.

Σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» («Π. Λαφαζάνης: Τι είχα συμφωνήσει με τους Ρώσους για το χρέος») στις 31/1/2016, ο κ. Λαφαζάνης ανέφερε ότι η ιδέα ήταν να χορηγηθούν «κάποια δισ.» στη ΔΕΠΕΝΕ (Δημόσια Επιχείρηση Ενεργειακών Επενδύσεων) ως προκαταβολή για το έργο του Greek Stream (προέκταση στο ελληνικό έδαφος του αγωγού Turkish Stream) με τα οποία η εταιρεία θα αγόραζε ελληνικό χρέος και θα βοηθούσε την Ελλάδα να ξεφύγει από την «τρομερή οικονομική στενότητα» στην οποία βρισκόταν. Η εύρεση εναλλακτικής πηγής χρηματοδότησης έναντι της ΕΕ και του ΔΝΤ ήταν τελικά μια προσπάθεια που δεν ευοδώθηκε.

Σάββατο 20 Ιουνίου 2015

Το πρωτοσέλιδο της «Αυγής» στις 20 Ιουνίου του 2015 και οι πληροφορίες για σχέδιο έκτακτης ανάγκης την ίδια ημέρα στα «Νέα»: 

Στις 20 Ιουνίου, ημέρα Σάββατο, το θέμα συζήτησης είναι η σύγκληση έκτακτης Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης για τη μεθεπόμενη μέρα (τη Δευτέρα, 22 Ιουνίου). Ο υπουργός Επικρατείας, Αλέκος Φλαμπουράρης, χαρακτηρίζει «θετική εξέλιξη» τη Σύνοδο μιλώντας σε πρωινή τηλεοπτική εκπομπή του Mega. Εμφανίζεται καθησυχαστικός και σημειώνει πως «είναι μέσα στα πλαίσια που εμείς επιδιώκαμε». Ο ίδιος ξεκαθαρίζει ότι «δεν θα φέρουμε συμφωνία που να έχει κούρεμα του ΕΚΑΣ» ενώ στρέφεται εναντίον βουλευτών της ΝΔ όπως η Ντόρα Μπακογιάννη οι οποίοι όπως λέει «τρομοκρατούν τον κόσμο με τα capital controls». Τελικά κανένα από τα δύο ενδεχόμενα —το κόψιμο του ΕΚΑΣ και η επιβολή capital controls— δεν κατέστη δυνατό να αποφευχθούν.

Με τις εμφανίσεις του στο Mega, ήδη από τον Φεβρουάριο του 2015 (από όπου η φωτογραφία) ο κ. Φλαμπουράρης είχε υπάρξει καθησυχαστικός για την πορεία των διαπραγματεύσεων (YouTube/Αvgi): 

Παρά τον καθησυχαστικό τόνο του κ. Φλαμπουράρη, το ανακοινωθέν του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τούσκ που έχει εκδοθεί από το προηγούμενο βράδυ (19/6, εδώ) για τη Σύνοδο της Δευτέρας περιλαμβάνει ασυνήθιστα σκληρή γλώσσα. Αναφέρεται σε αυτό ότι «η κατάσταση της Ελλάδας καθίσταται κρίσιμη. Το τρέχον πρόγραμμα οικονομικής στήριξης λήγει σε 11 ημέρες. Οι διαπραγματεύσεις που διήρκεσαν τέσσερις μήνες δεν οδήγησαν στον απαραίτητο συμβιβασμό. (…) Το παιχνίδι του ποιος θα δειλιάσει πρώτος (game of chicken) πρέπει να τελειώσει, όπως και το παιχνίδι της ανταλλαγής κατηγοριών (blame game)».

Κυριακή 21 Ιουνίου 2015 

Παραμονή της Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης και στην Αθήνα οι κυριακάτικές εφημερίδες υιοθετούν δραματικούς τόνους. Ο Ζώης Τσώλης αναλύει στο «Βήμα» το καλό και το κακό σενάριο:

♦ «Η χώρα βρίσκεται σε σταυροδρόμι και η κυβέρνηση Τσίπρα καλείται να αναλάβει το βάρος δύσκολων αποφάσεων. Οι ώρες είναι κρίσιμες καθώς βρίσκονται σε εξέλιξη δύο παράλληλες διαδικασίες: η πρώτη είναι αυτή της προετοιμασίας μιας συμφωνίας, ενός συμβιβασμού που θα άρει το αδιέξοδο και η δεύτερη, αυτή της χρεοκοπίας».

♦ Το κακό σενάριο συνδέεται με μια «ανθρωπιστική γραμμή» 5 δισ. ευρώ και κατασχέσεις τραπεζών:

—«Πληροφορίες θέλουν τον ESM να προετοιμάζεται να ανοίξει μια “ανθρωπιστική γραμμή” ύψους 5 δισ. ευρώ προς την Ελλάδα καθώς προβλέπει ότι αν οι τράπεζες κλείσουν θα προκληθεί κοινωνική αναταραχή. Επιπλέον δόθηκε οδηγία στους νομικούς συμβούλους να ανοίξουν τις συμβάσεις και να μελετήσουν λύσεις κατασχέσεων περιουσιακών στοιχείων της Ελλάδας ξεκινώντας από το τραπεζικό σύστημα αφού τα κεφάλαια που έχουν διατεθεί μέσω ΤΧΣ είναι δάνεια του μηχανισμού βοήθειας. Επίσης, εξετάζουν τι δυνατότητες υπάρχουν για δέσμευση περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου που έχουν μεταφερθεί στο ΤΑΙΠΕΔ».

Καθίσταται έτσι σαφές ότι πέρα από την κεντρική σκηνή της διαπραγμάτευσης, τις επαφές του κ. Λαφαζάνη με τη Ρωσία και το Plan B που είχε ετοιμάσει ο κ. Βαρουφάκης, ο Σόιμπλε είχε έτοιμο το δικό του σχέδιο για το Grexit. Ο γερμανός υπουργός Οικονομικών θα επιμείνει μέχρι την τελευταία στιγμή.

Το πρωτοσέλιδο του «Βήματος» με το ρεπορτάζ για τις παρασκηνιακές κινήσεις: 

Δευτέρα 22 Ιουνίου 2015

Στην έδρα της ΕΕ είναι προγραμματισμένο να γίνουν δύο συνεδριάσεις: Eurogroup και Σύνοδος Κορυφής της Ευρωζώνης. Ο Πρωθυπουργός Α. Τσίπρας παρουσιάζει τις νέες προτάσεις από ελληνικής πλευράς οι οποίες θεωρούνται επισήμως «βάση για συζήτηση». Ωστόσο από τα συμφραζόμενα προκύπτει ότι δεν γίνονται πλήρως αποδεκτές από τους Θεσμούς (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ).

Η δυσπιστία είναι εμπεδωμένη και τα χρονικά περιθώρια έχουν μειωθεί επικίνδυνα: απομένουν μόλις οκτώ ημέρες για τη λήξη του Δεύτερου Μνημονίου και την αποπληρωμή του ΔΝΤ στο οποίο ήδη οφείλεται η δόση της 5ης Ιουνίου. Ο τότε πρόεδρος του Eurogroup, Γερούν Ντάισελμπλουμ (νυν δήμαρχος Αϊντχόβεν) υιοθετεί με δηλώσεις του σκληρή στάση: «Είναι αδύνατο να υπάρξει οριστική εκτίμηση για τις νέες ελληνικές προτάσεις, έχουν έρθει πολύ αργά». Τσίπρας και Βαρουφάκης συναντούν την ίδια ημέρα τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ αλλά από τη συνάντηση δεν προκύπτει τίποτα καινούργιο.

Παρά ταύτα, όπως σημειώνεται στο βιβλίο «Η τελευταία μπλόφα» (Βαρβιτσιώτη-Δενδρινού, εκδ. Παπαδόπουλος, 2019), στη μία ώρα που διήρκεσε το Eurogroup «το κύριο συμπέρασμα ήταν ότι οι τελευταίες ελληνικές προτάσεις ήταν αισθητά βελτιωμένες —περιλάμβαναν λ.χ., εξοικονόμηση 1% του ΑΕΠ από τις συντάξεις, αντί μόλις 0,04% που πρότειναν οι ελληνικές αρχές μέχρι τότε».

Αλλο όμως ήταν το πιο επείγον πρόβλημα: Η αυξανόμενη εκροή καταθέσεων από τις ελληνικές τράπεζες και η αποφυγή των capital controls, ζήτημα που συζητήθηκε στη συνεδρίαση του Eurogroup.

Τρίτη 23 Ιουνίου 2015

Οι ομάδες εργασίας των Θεσμών που έχουν εγκατασταθεί από καιρό στη βελγική πρωτεύουσα ολοκληρώνουν τα ξημερώματα την αξιολόγηση των ελληνικών προτάσεων και στέλνουν στην ελληνική πλευρά ενστάσεις (κυρίως για το Ασφαλιστικό). Ακολουθεί μετά από λίγες ώρες Non Paper του Μεγάρου Μαξίμου που αναφέρει ότι ο Α. Τσίπρας, λίγο πριν αναχωρήσει για τη βελγική πρωτεύουσα και «με αφορμή την επιμονή συγκεκριμένων θεσμών να μην αποδέχονται ισοδύναμα μετρά», σημειώνει:

—«Η μη αποδοχή ισοδύναμων μέτρων δεν έχει ξαναγίνει. Ούτε στην Ιρλανδία ούτε στην Πορτογαλία. Πουθενά! Αυτή η περίεργη στάση δύο ενδεχόμενα μπορεί να κρύβει. Είτε δεν θέλουν συμφωνία είτε εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα στην Ελλάδα».

Εν αναμονή του κ. Τσίπρα συνεχίζονται οι επαφές στο πλαίσιο του λεγόμενου Brussels Group, παρουσία του Γιώργου Χουλιαράκη, προέδρου του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (ΣΟΕ), αλλά και του γενικού γραμματέα της κυβέρνησης Σπύρου Σαγιά.

Ο κ. Βαρουφάκης τους αντιμετωπίζει στο βιβλίο του απαξιωτικά: «Στις 23 Ιουνίου ο Σαγιάς και ο Χουλιαράκης συνέχισαν την αξιοθρήνητη ανασύνταξη του SLA της τρόικας (σ.σ.: Staff Level Agreement, Συμφωνία σε επίπεδο Τεχνικών Κλιμακίων), μοιραία πεπεισμένοι πως ακόμη μεγαλύτερες παραχωρήσεις θα τους έφερναν τη συμφωνία με την τρόικα». Οδεύουμε πλέον σε νέο Eurogroup την επόμενη μέρα, πάλι στις Βρυξέλλες.

Τετάρτη 24 Ιουνίου 2015

Απέχουμε έξι μόλις μέρες από τη λήξη του Δεύτερου Μνημονίου. Στις Βρυξέλλες, πριν από τη συνεδρίαση του Eurogroup, οργανώνεται συνάντηση ανάμεσα στον κ. Τσίπρα και τους επικεφαλής των τριών Θεσμών: τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Μάριο Ντράγκι και τη διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), Κριστίν Λαγκάρντ. Το κλίμα δεν είναι καλό και αποτυπώνεται σε τηλεγράφημα του Bloomberg που μεταφέρει τη θέση της γερμανικής κυβέρνησης ότι «απέχουμε ακόμα πολύ από μια συμφωνία». 

Ο κίνδυνος χρεοκοπίας και η αύξηση των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων είναι πια το βασικό θέμα της διεθνούς οικονομικής ειδησεογραφίας με συνεχείς ανταποκρίσεις από τις Βρυξέλλες και την Αθήνα (YouTube/ Bloomberg Originals):

Στο Eurogroup συμμετέχει ο κ. Βαρουφάκης. Η συνεδρίαση αρχίζει σε παγωμένο κλίμα με τον Ντάισλεμπλουμ να παίρνει τον λόγο και να λέει ότι δεν έχει να ανακοινώσει κάτι νέο. Η συνάντηση όπως αναμενόταν δεν οδηγεί πουθενά. Καταγράφεται μόνον ο εκνευρισμός κάποιων υπουργών Οικονομικών που έφτιαξαν τις βαλίτσες τους και ταξίδεψαν στις Βρυξέλλες χωρίς να υπάρχει κάτι να κάνουν.

Ορίζεται νέα συνεδρίαση του Eurogroup για την επόμενη μέρα στις 12.00 (ώρα Βρυξελλών). Οι διαπραγματεύσεις των δύο πλευρών στο κτίριο της Κομισιόν συνεχίζονται έως τα ξημερώματα της επομένης (25/6). Οι ομάδες των διαπραγματευτών δίνουν ραντεβού τέσσερις ώρες μετά, νωρίς το πρωί της Πέμπτης. Ο στόχος είναι να καταλήξουν σε συμφωνία έως τις 11.00, εντός της προθεσμίας που δίνει το Eurogroup, ώστε αυτή να επικυρωθεί στις 12.00 το μεσημέρι της Πέμπτης από τους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης και να λήξει το πολύμηνο θρίλερ για την Ελλάδα.

Στις Βρυξέλλες διανυκτερεύουν εκείνο το βράδυ εν αναμονή των εξελίξεων πολλά στελέχη της κυβέρνησης: πέρα από τους κ. κ. Τσίπρα, Βαρουφάκη και Τσακαλώτο, είναι εκεί οι κ.κ. Πάνος Καμμένος, Γιάννης Δραγασάκης, Νίκος Παππάς, καθώς και οι κ.κ.  Σαγιάς και Χουλιαράκης και για το Brussels Group.

Πέμπτη 25 Ιουνίου 2015

Η μέρα εκείνη, η πιο μεγάλη «μέχρι την επόμενη» όπως θα ‘λεγε ο Νίκος Γκάλης, χαρακτηρίζεται από παράλληλη δράση. Ολοι αναμένουν το νέο Eurogroup που έχει οριστεί για τις 12.00 τοπική ώρα, ενώ υπάρχει και τακτική Σύνοδος Κορυφής για το μεταναστευτικό. Τα μάτια των ελληνικών και των διεθνών MME είναι καρφωμένα όμως στις διαπραγματεύσεις. Ελληνες και ξένοι δημοσιογράφοι μεταφέρουν τις πληροφορίες σε συνεχή ροή στις ιστοσελίδες και στο Twitter. Η μέρα έχει ενωθεί με τη νύχτα.

Οι συζητήσεις στο κτίριο Berlaymont της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχαν φτάσει έως τις 02.00 τα ξημερώματα της Πέμπτης και το νέο ραντεβού είχε οριστεί στις 06.15 το πρωί για τα τεχνικά κλιμάκια, σε μια τελευταία προσπάθεια για συμφωνία πριν το Eurogroup. Λίγο αργότερα. στις 09.00 το πρωί, οι επαφές περνούν σε ανώτερο επίπεδο με τη συμμετοχή του κ. Τσίπρα και του Ντάισελμπλουμ.

Ο Ντάισελμπλουμ, ολλανδός ΥΠΟΙΚ και πρόεδρος του Eurogroup (2013-2018), o ρόλος του οποίου επηρεασμένος από τον Σόιμπλε υπήρξε αρνητικός για την Ελλάδα (και νωρίτερα για την Κύπρο), περιγράφει στο βιβλίο του («The Euro Crisis», Prometheus, 2018) εκείνο το πρωινό (μετάφραση από τα αγγλικά):

—«Στις 09.00 το πρωί συναντηθήκαμε εκ νέου με τον Τσίπρα αλλά ο χρόνος τελείωνε. Το Eurogroup έπρεπε να συνεδριάσει στις 12.00. Στις 11.00 αποφάσισα, παρά την αντίδραση του Τσίπρα, να στείλω το σχέδιο των προτάσεών μας (σ.σ.: αυτές από την πλευρά των Θεσμών) στο Eurogroup. Οι Υπουργοί ζητούσαν περισσότερες πληροφορίες για τις τελευταίες εξελίξεις. Η ελληνική αντιπροσωπεία έστειλε στη συνέχεια το δικό της, εναλλακτικό σχέδιο προτάσεων. Ο Βαρουφάκης μίλησε στη συνεδρίαση του Eurogroup και είπε ότι δεν υπάρχει κοινό έδαφος ούτε σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση ούτε για τη βιωσιμότητα του χρέους. Είχε δίκιο»…

Για δεύτερη συνεχόμενη ημέρα το Eurogroup αποτυγχάνει να καταλήξει σε συμφωνία. Τα βασικά σημεία διαφωνίας σύμφωνα με τον Guardian αφορούν το Ασφαλιστικό, τον ΦΠΑ και τους φόρους των επιχειρήσεων, ενώ σύμφωνα με τις πληροφορίες της Ελένης Βαρβιτσιώτη και της Βικτώριας Δενδρινού στο προαναφερθέν βιβλίο τους, στις 10.00 το πρωί της Πέμπτης, 26 Ιουνίου, η διαφορά των δύο πλευρών μειώνεται στα 600 εκατ. ευρώ. Τόσο κοντά είχαμε φτάσει σε συμφωνία. Η Ιστορία έμελλε να γραφτεί διαφορετικά.

Παρασκευή 26 Ιουνίου 2015

Βρισκόμαστε για τρίτη συνεχόμενη ημέρα στη βελγική πρωτεύουσα. Τα Eurogroup των δύο προηγούμενων ημερών έχουν αποβεί άκαρπα και απομένει η δεύτερη μέρα της τακτικής Συνόδου Κορυφής από την οποία δεν αναμένεται τίποτε απολύτως σε ό,τι αφορά τη διαπραγμάτευση. Το πρωί, ο Α. Τσίπρας ανακοινώνει σε στενό κύκλο συνεργατών την πρόθεσή του να προσφύγει σε δημοψήφισμα. Αυτά συμβαίνουν στο ξενοδοχείο «The Hotel». Το χαρακτηριστικό του είναι οι υποφωτισμένοι κοινόχρηστοι χώροι και οι μαύροι ολόγυρα τοίχοι. Τίποτα από όσα λέγονται στο ξενοδοχείο εκείνο το πρωί δεν διαρρέει προς τα έξω. Αλλωστε υπάρχει μπροστά η δεύτερη μέρα της Συνόδου Κορυφής.

⇒ Οσα έγραψε η Μέρκελ. Η γερμανίδα καγκελάριος μετέφερε χρόνια αργότερα στο βιβλίο της («Ελευθερία», Μεταίχμιο, 2024) όσα συζήτησε με τον κ. Τσίπρα την ίδια ημέρα στη Σύνοδο. «Οταν συγκεντρωθήκαμε ξανά στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το πρωί της δεύτερης μέρας (26/6/2015), ο Τουσκ (σ.σ.: τότε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου) παρουσίασε τα αποτελέσματα των συζητήσεων της προηγούμενης νύχτας (σ.σ.: το αδιέξοδο των διαπραγματεύσεων). Ο Τσίπρας παρέμεινε σιωπηλός. Αυτό με παραξένεψε. Σηκώθηκα, τον πλησίασα και του είπα ήρεμα: “Αλέξη, δεν είπες τίποτα ακόμη. Σκοπεύεις να πάρεις τον λόγο;”. “Οχι, ο Ντόναλντ έχει ήδη εξηγήσει τα πάντα”. “Και τι σκοπεύεις να κάνεις τώρα;” ρώτησα έκπληκτη. “Θα πάρω αμέσως το αεροπλάνο για Αθήνα και θα συσκεφτώ με το υπουργικό μου συμβούλιο για το τι θα κάνουμε” απάντησε ήρεμα».

Ο Τουσκ θα πει εκείνη την ημέρα τη φράση «the game is over». Βρισκόμαστε ακόμη στο μεσημέρι της Παρασκευής, 26 Ιουνίου, και οι προσπάθειες για συμφωνία έχουν καταρρεύσει από νωρίς το πρωί με τις δύο πλευρές να έχουν φτάσει κοντά, σε μια διαφορά μόλις 600 εκατ. ευρώ. Οταν ολοκληρώνεται αργότερα η Σύνοδος, ο έλληνας πρωθυπουργός βρίσκεται ήδη στο αεροσκάφος για την Αθήνα. Οι κάμερες των φωτογράφων καταγράφουν τον κ. Τσίπρα να εισέρχεται στο Μέγαρο Μαξίμου λίγο μετά τις 20.00 το βράδυ.

Καθώς η συγκέντρωση του ΚΚΕ στο Σύνταγμα ολοκληρώνεται, κάποιοι υπουργοί συγκεντρώνονται σιγά-σιγά στο Μαξίμου για το Κυβερνητικό Συμβούλιο που θα μετατραπεί στη συνέχεια σε Υπουργικό. Στα δημοσιογραφικά γραφεία κυκλοφορούν πληροφορίες και εικασίες για το ενδεχόμενο μιας έκπληξης, ακόμη και για την προσφυγή σε δημοψήφισμα, αλλά καμία από τις μεγάλες ιστοσελίδες δεν αναρτά τέτοια είδηση παρά μόνον στο τέλος, λίγα λεπτά πριν από το μεγάλο γεγονός.

Σάββατο 27 Ιουνίου 2015

Μετά τα μεσάνυχτα (τα ξημερώματα της 27ης Ιουνίου πια) η ΕΡΤ μεταδίδει διάγγελμα του Πρωθυπουργού:

♦ «Πριν από λίγο συνεδρίασε το Υπουργικό Συμβούλιο στο οποίο εισηγήθηκα την διοργάνωση δημοψηφίσματος, προκειμένου ο ελληνικός λαός κυρίαρχα να αποφασίσει. Η εισήγηση έγινε ομόφωνα αποδεκτή. Αύριο θα συνεδριάσει εκτάκτως η ολομέλεια της Βουλής προκειμένου να επικυρώσει την πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου για δημοψήφισμα την ερχόμενη Κυριακή 5 Ιουλίου με ερώτημα την αποδοχή ή την απόρριψη της πρότασης των θεσμών».

Η είδηση αναπαράγεται ακαριαία σε όλο τον πλανήτη. Λίγο αργότερα, οι δημοσιογράφοι που βρίσκονται έξω από το Μέγαρο Μαξίμου παίρνουν τις πρώτες δηλώσεις υπουργών και στελεχών της ελληνικής κυβέρνησης και του ΣΥΡΙΖΑ:

—Νίκος Παππάς (υπουργός Επικρατείας): «Νομίζω ότι είναι μια πολύ καλή νύχτα σήμερα, θα ξημερώσει μια πολύ όμορφη μέρα στην οποία ο ελληνικός λαός σε λίγες μέρες θα μπορέσει να αποφασίσει με ψυχραιμία για το αν αυτή η πρόταση μπορεί να γίνει αποδεκτή»

—Ζωή Κωνσταντοπούλου (Πρόεδρος της Βουλής): «Η κυβέρνηση ανέλαβε μιαν ιστορική πρωτοβουλία, 41 χρόνια από τη θέση σε ισχύ του Συντάγματος, να υλοποιήσει την αμεσοδημοκρατική διαδικασία του δημοψηφίσματος και να δείξει εμπιστοσύνη στον λαό»

Το τηλεφώνημα Δραγασάκη σε Στουρνάρα. Νωρίτερα το ίδιο βράδυ, πριν το διάγγελμα του κ. Τσίπρα, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γιάννης Δραγασάκης τηλεφωνεί στον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτΕ) Γιάννη Στουρνάρα. Μιλώντας τον Νοέμβριο του 2024 στο Πρώτο Πρόγραμμα και στην εκπομπή «Η Μεταπολίτευση σε πρώτο πρόσωπο» του Φοίβου Καρζή, ο κ. Στουρνάρας θυμήθηκε τη συνομιλία:

—«Εκείνη την Παρασκευή είχαμε Σύνοδο των διοικητών των Κεντρικών Τραπεζών στη Βασιλεία. Θυμάμαι όταν προσγειώθηκα στο αεροδρόμιο με πήρε τηλέφωνο ο Γιώργος Χουλιαράκης και μου είπε ότι “θα σας πάρει ο Αντιπρόεδρος, ο κ. Δραγασάκης να σας ανακοινώσει ένα νέο”. Εγώ το φαντάστηκα. Μου λέει “θα πάρει εσάς και τον κ. Ντράγκι”. Λέω “εντάξει, περιμένω”. Με παίρνει στο τηλέφωνο ο κ. Δραγασάκης και μου ανακοινώνει ότι θα γίνει το δημοψήφισμα. Του λέω “αυτό βέβαια όπως καταλαβαίνετε θα έχει πολύ μεγάλες συνέπειες. Θα οδηγήσει, όταν το πείτε, σε μεγάλη εκροή χρημάτων από τις τράπεζες. Σε εκροή κεφαλαίων”»…

Το ίδιο απόγευμα ο κ. Δραγασάκης τηλεφωνεί στον επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι ο οποίος καλεί στη συνέχεια τον κ. Στουρνάρα. Η σκέψη που επικρατεί είναι η ανάγκη να αποφευχθεί ο πανικός στις τράπεζες τη Δευτέρα (29/6), να γλιτώσει η χώρα το bank run με τους καταθέτες να σπεύδουν μαζικά για να αποσύρουν τα λεφτά τους. Ουσιαστικά, το βράδυ της ανακοίνωσης του δημοψηφίσματος η απόφαση της επιβολής capitals controls είχε ληφθεί. Επρόκειτο όμως να επισημοποιηθεί εν μέσω έντασης το βράδυ της Κυριακής 28 Ιουνίου.

Κατά τη διάρκεια της νύχτας πολίτες σπεύδουν στα ATM για να αποσύρουν χρήματα από τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς. Το επόμενο πρωί σχηματίζονται ουρές.

Είναι η νύχτα του σοκ και της ακραίας αβεβαιότητας. Το πλήγμα για την αξιοπιστία της χώρας στο εξωτερικό είναι ήδη βαρύ και ορισμένα διεθνή ΜΜΕ κάνουν παραλληλισμούς με το χάος που είχε επικρατήσει στην Αργεντινή το 2001. Είναι άλλωστε γνωστό ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν ήδη επιβαρυνθεί σημαντικά από την ανασφάλεια που επικράτησε κατά την πολύμηνη περίοδο των διαπραγματεύσεων. Συνολικά, στους οκτώ μήνες που προηγήθηκαν της ανακοίνωσης του δημοψηφίσματος αποσύρθηκαν από τα ταμεία των τραπεζών 45 δισ. ευρώ. Πολύς κόσμος σήκωνε τις καταθέσεις του και τις τοποθετούσε σε στρώματα, σε κρύπτες μέσα στα σπίτια, ακόμη και μέσα στο χώμα, σκάβοντας νύχτα το χωράφι.

Παράλληλα, το κλίμα στα social media που έχει οξυνθεί από το 2010 φτάνει στα άκρα. Εκείνο το καλοκαίρι οικογένειες και παιδικοί φίλοι μαλώνουν μεταξύ τους χωρισμένοι σε στρατόπεδα. Ομως οι προβλέψεις για γενικευμένο χάος δεν επιβεβαιώνονται. Οι εικόνες με τις επιδρομές στα σούπερ μάρκετ που είδαμε στην Αργεντινή δεν επαναλήφθηκαν στην Ελλάδα. Το σοκ ήταν μεγάλο, η έξαψη των παθών και ο διχασμός κυριάρχησαν αλλά δεν σημειώθηκαν έκτροπα. Ισως γιατί αυτοί που ανησυχούσαν μια το ενδεχόμενο της ρήξης είχαν ήδη προετοιμαστεί για τα χειρότερα. Ενώ πολλοί έδιναν εκείνες της μέρες προτεραιότητα στην υποστήριξη της κυβέρνησης εναντίον των Θεσμών (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ) κάνοντας για λίγο πέρα την ανησυχία που διαπερνούσε το σύνολο της κοινωνίας.

Το Σάββατο 27 Ιουνίου, καθώς οι πολίτες σχηματίζουν ουρές με τάξη έξω από τα ATM, η Βουλή συζητά τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος που εγκρίνεται τα ξημερώματα της επομένης με 178 ψήφους υπέρ και 120 κατά. Την πρόταση για το στήσιμο κάλπης στηρίζουν ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΛ και Χρυσή Αυγή. Η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι τάσσονται κατά του δημοψηφίσματος ενώ το ΚΚΕ τάσσεται συνολικά κατά του συγκεκριμένου ερωτήματος σημειώνοντας ότι θα επιδίωκε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος με επιλογή και την έξοδο της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Ο Πρωθυπουργός Α. Τσίπρας, που στηρίζει το «Οχι», δηλώνει στη Βουλή:

—«Η επόμενη μέρα της δημοκρατικής επιλογής και ενός περήφανου “Οχι” στην υποτέλεια, στην αναξιοπρέπεια, θα είναι μια μέρα που θα βρει τη χώρα μας με πολύ πιο ενισχυμένη τη διαπραγματευτική της δυνατότητα, αλλά θα είναι ταυτόχρονα και η ώρα της αλήθειας για του πιστωτές. Θα είναι η ώρα που θα καταλάβουν ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να παραδοθεί, ότι η Ελλάδα δεν είναι παιχνίδι που τελείωσε».

Το ερώτημα του δημοψηφίσματος περιέχει τεχνική γλώσσα στα ελληνικά και τα αγγλικά η οποία είναι δυσνόητη όχι μόνο για τον μέσο πολίτη αλλά ακόμη και για τους δημοσιογράφους που καλύπτουν τις μνημονιακές διαπραγματεύσεις. Αναγκαστικά οι πολίτες καλούνται να ψηφίσουν με βάση τις ερμηνείες που κάνουν η κυβέρνηση και τα κόμματα. Αυτά που επικρατούν —μέσα σε κλίμα γενικευμένης σύγχυσης— είναι μέσες άκρες τα εξής:

—Η ψήφος στο «ΟΧΙ» σημαίνει με βάση τους υποστηρικτές της την απόρριψη των μνημονιακών μέτρων λιτότητας που προτείνει η τρόικα και το άνοιγμα μιας ευκαιρίας για διαπραγμάτευση με την Ελλάδα σε πιο ισχυρή θέση.

—Η ψήφος στο «ΝΑΙ» σημαίνει με βάση τους υποστηρικτές της ότι η Ελλάδα θα κινδυνεύσει να βρεθεί εκτός Ευρωζώνης και Ευρωπαϊκής Ενωσης και σε κατάσταση ασύντακτης χρεοκοπίας.

Η εναλλακτική στην απλουστευμένη εκδοχή, το πραγματικό δηλαδή ερώτημα του δημοψηφίσματος, είναι απολύτως ακατανόητη για τη μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων. Είναι αυτή:

♦ Παραπλεύρως του ερωτήματος οι πολίτες επιλέγουν βάζοντας σταυρό στο πλαίσιο που βρίσκεται κάτω από τη φράση: ΔΕΝ ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ/ΟΧΙ ή ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ/ΝΑΙ

Κυριακή 28 Ιουνίου 2015 

Η διαδικασία στη Βουλή για την έγκριση του δημοψηφίσματος ολοκληρώνεται τα ξημερώματα. Η πρόεδρος της Βουλής Ζωή Κωνσταντοπούλου μεταβαίνει στο Προεδρικό Μέγαρο για να παραδώσει το Προεδρικό Διάταγμα για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος στο Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο για να το υπογράψει. Εξω είναι ακόμα νύχτα.

Στον διάλογο μπροστά στις κάμερες η κυρία Κωνσταντοπούλου αναφέρει μεταξύ άλλων:

—«Κύριε Πρόεδρε, έχω τη χαρά και την τιμή να σας εγχειρίσω την πρώτη απόφαση της Ολομέλειας της Βουλής που εκδόθηκε στη Μεταπολίτευση για την ενεργοποίηση του άρθρου 44 παρ.2, εδάφιο α’ του Συντάγματος για τη διεξαγωγή δηλαδή δημοψηφίσματος για κρίσιμο εθνικό θέμα μετά από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου προς τη Βουλή».

—Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απαντά: «Κυρία Πρόεδρε, παρακαλώ να διαβεβαιώσετε την Βουλή ότι θ’ ασκήσω στο ακέραιο τα καθήκοντά μου κατά το Σύνταγμα. Ιδίως δε κατά τις διατάξεις του άρθρου 44 παρ.2, εδάφιο α’ του Συντάγματος, αναφορικά με την προκήρυξη δημοψηφίσματος για κρίσιμο εθνικό θέμα. Και θέλω να επισημάνω κάτι ακόμη: Ας μην ξεχνάμε ότι η Αρχαία Ελλάδα ήταν εκείνη, η οποία υπήρξε κοιτίδα της άμεσης Δημοκρατίας. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ»

Βρισκόμαστε στο πρωί της Κυριακής, 28 Ιουνίου, σε 24 ώρες ανοίγουν οι ελληνικές τράπεζες αλλά και οι διεθνείς αγορές και μένει να καθοριστούν μια σειρά από πράγματα, όπως η νομική διαδικασία για τα capital controls και το ποσό της ημερήσιας ανάληψης. Παρότι είναι Κυριακή, στα ΑΤΜ και στα βενζινάδικα σχηματίζονται ουρές.

Μετά τη συνεδρίαση του ΔΣ της ΕΚΤ που γίνεται με τηλεδιάσκεψη το πρωί της Κυριακής ακολουθούν το απόγευμα οι αποφάσεις στην Αθήνα από το υπουργείο Οικονομικών και την ΤτΕ καθώς και ο συντονισμός με τους επικεφαλής των των τεσσάρων συστημικών τραπεζών. Συγκαλείται μετά το μεσημέρι το Συμβούλιο Συστημικής Ευστάθειας υπό τον υπουργό Οικονομικών Γιάννη Βαρουφάκη. Δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο πολιορκούν τους αξιωματούχους που προσπαθούν να μπουν στην είσοδο της οδού Νίκης στο Σύνταγμα για να ανέβουν στον έκτο όροφο και στο γραφείο του Υπουργού. Η απόφαση της ΕΚΤ να μην αυξήσει το ELA, τον μηχανισμό έκτακτης ρευστότητας (τον οποίο διατήρησε αμετάβλητο), δεν αφήνει πολλά περιθώρια. Οι πολίτες βρίσκονται στα ATM και σε λίγες ώρες, το πρωί της Δευτέρας, ανοίγουν οι τράπεζες.

Η απόφαση λαμβάνεται από το Συμβούλιο Συστημικής Ευστάθειας και το ζήτημα παραπέμπεται στο Υπουργικό Συμβούλιο με στόχο όλα να έχουν διευθετηθεί πριν από τα μεσάνυχτα. Προβλέπει όριο αναλήψεων 60 ευρώ την ημέρα και κλείσιμο των τραπεζών από το επόμενο πρωί. Η τραπεζική αργία διήρκεσε τελικά από τις 29 Ιουνίου μέχρι τις 20 Ιουλίου και το χρηματιστήριο παρέμεινε κλειστό μέχρι τις 3 Αυγούστου, χωρίς οι πολίτες να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στις αποταμιεύσεις και τις επενδύσεις τους. Απαγορεύονται επίσης οι μεταφορές ποσών σε λογαριασμούς στο εξωτερικό χωρίς την ειδική έγκριση του κράτους.

Το Υπουργικό Συμβούλιο συγκαλείται το ίδιο βράδυ στο Μέγαρο Μαξίμου για να ενημερωθούν οι Υπουργοί για την τραπεζική αργία και τα capital controls και να εγκριθούν όσα αποφάσισε το Συμβούλιο Συστημικής Ευστάθειας. Σε πολιτικό επίπεδο πρέπει καθοριστεί η επικοινωνιακή στρατηγική ενόψει του δημοψηφίσματος και προκρίνεται η ξεκάθαρη στήριξη του «Οχι».

Το μεγαλύτερο ερώτημα από όλα ωστόσο είναι το πώς θα αντιδράσουν οι διεθνείς αγορές το επόμενο πρωί. Αν η ρήξη της Ελλάδας με τους Θεσμούς προκαλέσει ευρύτερη ανασφάλεια και κίνδυνο μετάδοσης, αν δηλαδή η κρίση στην Ελλάδα αποσταθεροποιήσει και τα ομόλογα άλλων χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας αυτό εκτιμάται ότι θα μπορούσε να δώσει στην κυβέρνηση μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών απέναντι στις βόρειες χώρες που ελέγχουν το Eurogroup και δεν θα ήθελαν την αναζωπύρωση μιας ευρύτερης κρίσης στην Ευρωζώνη.

Ο Γιάνης Βαρουφάκης γράφει στο βιβλίο του («Ανίκητοι Ηττημένοι») ότι εκείνη την ημέρα σκέφτηκε να παραιτηθεί, αλλά τελικά παρέμεινε στην κυβέρνηση για την υποστήριξη του «Οχι» στο δημοψήφισμα. Γράφει ακόμη ότι κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου οι βουλευτές άδειασαν πέντε φορές το ATM της Βουλής.

Πάντως, παρά τις διαφωνίες, το υπουργείο Οικονομικών παραμένει σε ανοικτή γραμμή με την Τράπεζα της Ελλάδος και έτσι Βαρουφάκης και Στουρνάρας ολοκληρώνουν έως τα ξημερώματα της Δευτέρας όλες τις διαδικασίες για την εφαρμογή των κεφαλαιακών ελέγχων και την προστασία των καταθέσεων. 

Δευτέρα 29 Ιουνίου 2015

Η 29η Ιουνίου 2015 είναι μία από τις πιο δραματικές ημέρες στην πρόσφατη πολιτικο-οικονομική μας ιστορία. Οπως έγραψε αργότερα ο Γιάννης Παπαδογιάννης στην «Καθημερινή», «συνέβη κάτι που ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γ. Βαρουφάκης είχε χαρακτηρίσει τόσο πιθανό να συμβεί “όσο να μην ανατείλει αύριο ο ήλιος”. Αν και ο ήλιος ανέτειλε κανονικά, στις 06.05, οι τράπεζες παρέμειναν κλειστές».

Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις βρίσκουν τα πιστωτικά ιδρύματα κλειστά σε όλη την Ελλάδα ενώ εντείνεται το κλίμα διχασμού και ανασφάλειας που σημάδεψε την ελληνική κοινωνία. Η κυβέρνηση συνιστά ψυχραιμία, δεν είναι όμως εύκολο να καθησυχάσει τους πολίτες, ιδίως τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας που εξαρτώνται από τη σύνταξή τους. Η Δευτέρα είναι μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα και φωτορεπόρτερ από την Ελλάδα και το εξωτερικό καταγράφουν την αγωνία και την εξάντληση των συνταξιούχων έξω από τα υποκαταστήματα των τραπεζών.

Τι συμβαίνει όμως στις αγορές; Τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ανοίγουν τη Δευτέρα με σημαντικές απώλειες. Το Παρίσι και η Φρανκφούρτη κινούνται το πρωί καθοδικά με ρυθμό 4%. Στην αγορά ομολόγων η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες αντιδράσεις με τις αποδόσεις των δεκαετών τίτλων τους να αυξάνονται προσωρινά κατά 22, 23 και 28 μονάδες βάσης αντίστοιχα στο άνοιγμα των αγορών —σε σύγκριση με την Παρασκευή (26/6). Αργότερα ωστόσο οι έντονες αντιδράσεις στις αγορές μετριάζονται και η ανησυχία υποχωρεί.

Κάνοντας ένα ταμείο της πρώτης μέρας μετά τη ρήξη, το ινστιτούτο Bruegel εκτιμά ότι «μέχρι στιγμής, οι αγορές έχουν αντιδράσει με αρκετά ήπιο τρόπο, ειδικά αν ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις μεταξύ 2010 και 2012». Ενας από τους λόγους για τη σχετικά ήπια αντίδραση των αγορών και τη μη μετάδοση της κρίσης πέρα από την Αθήνα ήταν η λεγόμενη «αίσθηση διαχωρισμού» η οποία συνοψίστηκε με τη φράση «only Greece» στις αναλύσεις των ειδικών. Βασιζόταν εν μέρει στην προσδοκία ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αναλάβει δράση. Για τους υπόλοιπους βέβαια, πλην Ελλάδος, που έμοιαζε όλο και πιο μόνη.

Ο Γιώργος Χουλιαράκης, που προσπάθησε μέχρι το τέλος ως διαπραγματευτής της κυβέρνησης να αποφευχθεί η ρήξη, περιέγραψε το 2024 (στην προαναφερθείσα εκπομπή της ΕΡΑ) τα εξής: «Τη Δευτέρα (29/6) που ξημέρωσε με κλειστές τράπεζες, ενώ το κόστος δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου εκτοξεύθηκε, το κόστος δανεισμού άλλων χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας δεν μεταβλήθηκε καθόλου, ακόμη και της Κύπρου. Πολύ περισσότερο της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Δηλαδή, ο κίνδυνος μετάδοσης ήταν σχεδόν μηδενικός. Ακριβώς επειδή η Ευρωπαϊκή Τράπεζα είχε δεσμευτεί ότι θα κάνει ό,τι χρειάζεται για να προστατεύσει την Ευρωζώνη από τη μετάδοση μιας τέτοιας κρίσης».

Οι εφημερίδες καταγράφουν από διαφορετικές οπτικές γωνίες την ένταση των στιγμών (frontpages,gr):

Στα «Νέα», άρθρο του Ευάγγελου Βενιζέλου έχει τίτλο «Η μεγάλη αυταπάτη». Η λέξη «αυταπάτη» από πλευράς του πρώην ΥΠΟΙΚ και προέδρου του ΠΑΣΟΚ —που αντιμετώπισε τον εκβιασμό του Σόιμπλε (μαζί με τον Γ. Ζανιά) για το Grexit σε ένα υπόγειο ξενοδοχείου στην Πολωνία το 2011— θα χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια αυτοκριτικά από πλευράς του κ. Τσίπρα. Ο κ. Βενιζέλος τονίζει μεταξύ άλλων στο άρθρο του:

♦ «Οταν λέγαμε ότι αγωνιστήκαμε να αποφύγουμε την ασύντακτη χρεοκοπία και με πόνο ψυχής σηκώσαμε στους ώμους μας το βάρος της κοινωνικής δυσαρέσκειας, της χλεύης, της οργής των δικών μας οπαδών και ψηφοφόρων, για να μη ζήσει η Πατρίδα μια τραγική εμπειρία εφάμιλλη της Μικρασιατικής Καταστροφής, νόμιζαν πολλοί ότι αναζητούμε προσχήματα για να κρύψουμε τη γερμανοδουλία και την ταξική σκληρότητα του παλιού και φαύλου πολιτικού προσωπικού. Πίστευαν ότι υπήρχε ένας άλλος εύκολος, υπερήφανος και ανώδυνος δρόμος που δεν τον ακολουθήσαμε, γιατί θέλαμε να πλήξουμε τα λαϊκά στρώματα και να καθυποτάξουμε την Ελλάδα στη νεοφιλελεύθερη Ευρώπη».

⇒ Διαβάστε: Eκβιασμός στο υπόγειο για να γίνουμε Τρίτος Κόσμος

Ο Πρωθυπουργός Α. Τσίπρας μεταβαίνει το βράδυ της ίδιας μέρας (29/6) στην ΕΡΤ στην Αγία Παρασκευή και μιλά στο κεντρικό της δελτίο. Ο κ. Τσίπρας δηλώνει ότι «δεν οφείλεται σε εμάς το κλείσιμο των τραπεζών. Εκλεισαν τις τράπεζες γιατί αποφάσισαν να μην δώσουν παράταση. Γιατί δεν αποδέχτηκαν ότι ο ελληνικός λαός έχει το δικαίωμα να επιλέξει».

Βρισκόμαστε ακόμη στη Δευτέρα, 29 Ιουνίου. Μετά την αναγγελία του δημοψηφίσματος την Παρασκευή, 26 Ιουνίου, έχει μεσολαβήσει η απόρριψη από τους Θεσμούς (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ) και το Eurogroup ενός αιτήματος της ελληνικής πλευράς για νέα (μετά από εκείνη του Φεβρουαρίου) παράταση του Δεύτερου Μνημονίου και μετά τις 30 Ιουνίου.

⇒ Παρένθεση: Εκείνο το Eurogroup του Σαββάτου, 27 Ιουνίου (εδώ το ανακοινωθέν) που πραγματοποιείται στις Βρυξέλλες περνά σχεδόν απαρατήρητο στην Αθήνα που βρίσκεται στον πυρετό της έγκρισης του δημοψηφίσματος από τη Βουλή. Ο Γιάνης Βαρουφάκης ζήτησε παράταση ενός μήνα για το Δεύτερο Μνημόνιο, ωστόσο το κλίμα, ιδιαίτερα μετά την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος το προηγούμενο βράδυ, ήταν πολύ βαρύ για την Ελλάδα. Η απάντηση ήταν αρνητική. Σε εκείνη τη συνεδρίαση ο ΥΠΟΙΚ της Φινλανδίας, Αλεξάντερ Στουμπ, που έχει τη διαχρονική τάση να προσκολλάται στους ισχυρούς —τότε λειτουργούσε ως προπομπός του Σόιμπλε και σήμερα παίζει γκολφ με τον Τραμπ ως πρόεδρος της χώρας του (εδώ)— έθεσε στο τραπέζι ωμά το «Plan B». Το σχέδιο του υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας για την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη.

Πίσω στη συνέντευξη του κ. Τσίπρα και στην ΕΡΤ. «Δεν πιστεύω ότι θέλουν να μας πετάξουν έξω από το ευρώ και δεν θα το κάνουν γιατί το κόστος είναι τεράστιο. Το κόστος της χρεοκοπίας μιας χώρας που μόνο στην ΕΚΤ έχει άνοιγμα 120 δισ. ευρώ είναι τεράστιο. Στόχος τους ήταν να σβήσουν την ελπίδα στους λαούς. Αν η ελληνική κυβέρνηση έπαιρνε κάτι που θα έδινε διέξοδο από την κρίση, αυτό θα ήταν μήνυμα στους λαούς ότι υπάρχει άλλος δρόμος. Αυτό δεν θέλουν» σημειώνει.

Ο κ. Τσίπρας στηρίζει τον υπουργό Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη, σημειώνοντας πως αν είχε απωλέσει την εμπιστοσύνη του, δεν θα ήταν στη θέση του. Ξεκαθαρίζει πως αν υπερισχύσει το «Ναι» θα γίνει νόμος του κράτους. «Θα σεβαστώ το “Ναι”, δεν μπορώ να το υπηρετήσω» αναφέρει, προσθέτοντας πως «δεν θα είμαι πρωθυπουργός παντός καιρού». Ο κ. Τσίπρας ρίχνει το βάρος της δημοφιλίας του που παραμένει υψηλή στην κάλπη του δημοψηφίσματος, συνδέοντας εμμέσως πλην σαφώς την παραμονή του στην Πρωθυπουργία με την επικράτηση του «Οχι».

Το βράδυ της 29ης Ιουνίου μια ακόμη συγκέντρωση υπέρ του «Οχι» βρίσκεται σε εξέλιξη στο Σύνταγμα. Παράλληλα, σύμφωνα με το φημισμένο περιοδικό The New Yorker, ο Γιάνης Βαρουφάκης, επιστρέφοντας στο σπίτι από το γραφείο, αναφέρει στη σύζυγό του Δανάη Στράτου: «Αγάπη μου, έκλεισα τις τράπεζες» (Honey, I shut the banks). Η φράση περιλαμβάνεται στο εκτενές ρεπορτάζ-αφιέρωμα του αμερικανικού περιοδικού στον κ. Βαρουφάκη με τίτλο «Ο Ελληνας Πολεμιστής» που δημοσιεύτηκε περίπου ένα μήνα μετά στις 27/7 του 2015.

Σε αντίθεση με τον μάλλον άστοχο αστεϊσμό που έγινε τότε viral (και πάντως ανήκε στην ιδιωτική σφαίρα), ο κ. Βαρουφάκης κατηγορεί ευθέως στο βιβλίο του τον Γιάννη Δραγασάκη, τότε αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, για την κινητοποίηση της διαδικασίας που οδήγησε στα capital controls και το κλείσιμο των τραπεζών. Είναι ωστόσο σαφές ότι εκεί που είχαν φτάσει τα πράγματα, η μη επιβολή κεφαλαιακών περιορισμών θα άνοιγε την πόρτα του χάους και θα έκανε πολύ πιο δύσκολη την επαναφορά της χώρας σε σταθερό έδαφος. 

Τρίτη 30 Ιουνίου 2015 

Λήγει και επίσημα το Δεύτερο Μνημόνιο. Από την επόμενη μέρα (1η Ιουλίου) η χώρα θα βρίσκεται εκτός μνημονίων αλλά όχι με τον τρόπο που θα ήθελε: θα είναι αντιμέτωπη με τη χρεοκοπία και την πίεση για Grexit.

«Να μας δώσουν συμφωνία για να πληρώσουμε το ΔΝΤ» έχει δηλώσει από το προηγούμενο βράδυ ο κ. Τσίπρας στην ΕΡΤ. Το πρωί της 30ης Ιουνίου η Ελλάδα δεν καταβάλει τη δόση προς το ΔΝΤ η οποία είχε φτάσει τα 1,6 δισ. ευρώ μετά την αδυναμία πληρωμής μιας μικρότερης δόσης, ύψους 300 εκατ. ευρώ, στις 5 Ιουνίου. Οπως θα γράψει ο New Yorker, η Ελλάδα προσθέτει το όνομά της «στη λίστα των τριών άλλων χωρών που έχουν καθυστερήσει τις πληρωμές τους: Σομαλία, Σουδάν και Ζιμπάμπουε».

Στην Αθήνα έρχονται μηνύματα από ξένες χώρες που παίρνουν κι αυτές θέση για το δίλημμα του ελληνικού λαού. Ο Γιούνκερ σημειώνει πως «οι Ελληνες καλούνται να αποφασίσουν αν θα παραμείνουν στο ευρώ ή θα επιστρέψουν στη δραχμή». Μάλιστα προσθέτει: «Θα ήθελα να ζητήσω από τον ελληνικό λαό να ψηφίσει “Ναι” ανεξάρτητα από το ερώτημα που θα τεθεί υπόψη τους».

«Δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι στο κοινό νόμισμα» βλέπει από την πλευρά του ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, το ίδιο ο Ρέντσι, ενώ η Μέρκελ υπαινίσσεται πως αν οι Ελληνες ψηφίσουν «Οχι» δεν θα υπάρχει συνέχεια στις διαπραγματεύσεις. Η Ευρώπη στηρίζει ξεκάθαρα το «Ναι» με τον Σόιμπλε να συνεχίζει στη δική του γραμμή την προετοιμασία των δύο τόμων για το Grexit και την ανθρωπιστική βοήθεια.

Στον αντίποδα των ηγετών της ΕΕ, υπήρχε μια άλλη ομάδα. Συνοψίζει ο Πάνος Λουκάκος στο βιβλίο του που μόλις εκδόθηκε («Αλλαγές και Ανατροπές», Μεταίχμιο, 2025):

♦ «Υπέρ του “Οχι” είχαν ταχθεί και στη συνέχεια συνεχάρησαν τον Αλ. Τσίπρα για το αποτέλεσμα ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νικόλας Μαδούρο, οι πρόεδροι της Αργεντινής και της Βολιβίας, η Μαρίν Λεπέν ο Νάιτζελ Φάρατζ, ο Φιντέλ Κάστρο, ο Βλαντίμιρ Πούτιν —συνεχάρη μάλιστα τον ελληνικό λαό για την στάση υπευθυνότητας που επέδειξε—, καθώς και ευρωπαϊκά αριστερά κόμματα όπως οι Podemos στην Ισπανία, οι Die Linke στη Γερμανία το Sinn Féin στην Ιρλανδία κ.ά.».

Στις 30 Ιουνίου, ο Πρωθυπουργός δέχεται υπουργούς στο γραφείο του. Εκτός από τον Γιάνη Βαρουφάκη, ο φωτογραφικός φακός καταγράφει τον Γιάννη Δραγασάκη, τη Νάντια Βαλαβάνη και τον Τέρενς Κουίκ που είναι επιφορτισμένος ως υφυπουργός Επικρατείας με το συντονισμό του κυβερνητικού έργου.

Το ίδιο απόγευμα, παρά τη βροχή, πραγματοποιείται η μεγαλύτερη μέχρι εκείνη τη μέρα συγκέντρωση του «Μένουμε Ευρώπη» που μετατρέπεται πια σε κίνημα υπέρ του «Ναι» (Intime News):

Στις 12 τα μεσάνυχτα της 30ης Ιουνίου λήγει και επίσημα το δεύτερο ελληνικό πρόγραμμα στήριξης. Η χώρα θα συνεχίσει χωρίς δίχτυ προστασίας, ενώ η ΕΚΤ, εφόσον δεν υπάρχει πια ενεργό πρόγραμμα, σταματά να ενισχύει τις ελληνικές τράπεζες. Το «Οχι» θα επικρατήσει σαρωτικά σε λίγες ημέρες, αλλά το «Ναι» είναι αυτό που θα καθορίσει τις εξελίξεις τα επόμενα χρόνια.

 

Στο επόμενο Γ’ Μέρος:

Οι πύρινες ημέρες του διχασμού

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News