Το 1985 ήταν μια χρονιά-ορόσημο στην ιστορία της ποπ μουσικής. Με την παγκόσμια κυριαρχία του ραδιοφώνου, την έλευση του MTV και την έκρηξη των πωλήσεων δίσκων σε ολόκληρο τον πλανήτη, τα τραγούδια είχαν γίνει η δεύτερη διεθνής γλώσσα επικοινωνίας στη Γη, μετά τα αγγλικά.
Κάπου εκεί, στις αρχές της χρονιάς, ένας οραματιστής, ουμανιστής και πεισματάρης μουσικός από την Ιρλανδία αποφάσισε να δοκιμάσει το δεύτερο μιας σειράς πειραμάτων διεθνοποίησης της απελπιστικής κατάστασης στην ανατολική Αφρική. Μόνο που αυτή τη φορά η κλίμακα του εγχειρήματος του Μπομπ Γκέλντοφ δεν μπορούσε να συγκριθεί με το πρώτο – την Band Aid και τον χριστουγεννιάτικο ύμνο «Do They Know Ιt’s Christmas», που είχε ηχογραφηθεί και κυκλοφορήσει σε δίσκο έναν χρόνο νωρίτερα.
Ο 73χρονος σήμερα τραγουδοποιός ήταν –και παραμένει– ένας φάρος της ανθρώπινης συνείδησης για την πείνα και το χρέος του Τρίτου Κόσμου. Το 1985 μπορεί να μη διέθετε το εύρος των γνώσεων που έχει συγκεντρώσει μέχρι σήμερα, αλλά σίγουρα είχε το επικοινωνιακό χάρισμα, την οξυδέρκεια και το απαιτούμενο θράσος των νιάτων ώστε να συγκεντρώσει την αφρόκρεμα της ποπ για μια μονοήμερη συναυλία, με αποκλειστικό στόχο τη συγκέντρωση χρημάτων για την Αφρική.
«Το μόνο που με ενδιέφερε ήταν πόσους δίσκους έχεις πουλήσει, όχι πόσο εξαιρετικός ή μεγάλος καλλιτέχνης είσαι – τίποτε άλλο. Ο Βαν Μόρισον είναι ένας τεράστιος μουσικός τον οποίο σέβομαι περισσότερο από κάθε άλλον, αλλά δεν υπήρχε περίπτωση να του ζητήσω να παίξει στο Live Aid» εξήγησε ο Γκέλντοφ πρόσφατα σε συνέντευξή του στο κρατικό καναδικό τηλεοπτικό δίκτυο CBC.
Αυτή ήταν η αφοπλιστική λογική του Live Aid: να έχει τους πιο δημοφιλείς μουσικούς σε 12λεπτες διαδοχικές εμφανίσεις στις σκηνές δύο σταδίων, στης Βρετανία και στις ΗΠΑ, ώστε να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους να τηλεφωνήσουν και να προσφέρουν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα. Γνώριζε αν θα τα καταφέρει; «Σε καμία περίπτωση» εξομολογείται σήμερα. Είχε μόνο την ελπίδα ότι η απλή ιδέα του θα λειτουργούσε.
Το αποτέλεσμα ξεπέρασε τις προσδοκίες του. Πάνω από 140 εκατ. δολάρια είχαν ήδη συγκεντρωθεί από τους τηλεφωνητές της διοργάνωσης την ώρα που οι Led Zeppelin, με τον Φιλ Κόλινς στα ντραμς, ολοκλήρωναν τη βραδιά της 13ης Ιουλίου στη Φιλαδέλφεια. Το ποσό, μυθικό για μια εποχή χωρίς πολλούς δισεκατομμυριούχους και παγκόσμια συγκέντρωση κεφαλαίου, ισοδυναμεί με πάνω από 356 εκατ. σημερινά ευρώ.
https://youtu.be/o6wE6rlTNmk?si=cTKcqyMIRhgSSb3q
Η ιδέα γεννήθηκε στον Γκέλντοφ όταν, ενώ «έτρεχε» το εγχείρημα της Band Aid, παρατήρησε καθυστερήσεις στην αποστολή τροφίμων του οργανισμού στην Αιθιοπία εξαιτίας εμφυλίων συρράξεων και κυβερνητικής διαφθοράς. Αντάρτες και καθεστώτα της ανατολικής Αφρικής δεν επέτρεπαν τη διάβαση κρατικών φορτηγών στις περιοχές του λιμού, οδηγώντας τον Μπομπ στην επιλογή της ενοικίασης φορτηγών από την ίδια την οργάνωση – με ποσά απαγορευτικά για τους πόρους της.
Η ανάγκη, λοιπόν, έγινε φιλοτιμία – με τον Γκέλντοφ να θεωρεί ότι η… ιμπεριαλιστικών διαστάσεων ιδέα της διοργάνωσης ενός πρωτοφανούς στα χρονικά παγκόσμιου μουσικού πάρτι ήταν μονόδρομος, παρά το όποιο ρίσκο. Στρώθηκε στη δουλειά και άρχισε τα τηλέφωνα και τις συνεννοήσεις με τους καλλιτέχνες. Ο Ντέιβιντ Μπόουι ήταν ο πρώτος σταρ που έκλεισε (στη διαδρομή έγινε ουσιαστικά συνδιοργανωτής του Live Aid) και ακολούθησε… χιονοστιβάδα αστέρων.
Status Quo, Spandau Ballet, Σαντέ, Στινγκ, Φιλ Κόλινς, Μπράιαν Φέρι, Dire Straits, Who, Ελτον Τζον, Πολ Μακάρτνεϊ, Black Sabbath, Crosby, Stills & Nash, Beach Boys, Μπράιαν Ανταμς, Pretenders, Santana, Μαντόνα, Νιλ Γιανγκ, Ερικ Κλάπτον, Duran Duran, Led Zeppelin, Μικ Τζάγκερ, Τίνα Τέρνερ, Μπομπ Ντίλαν, ο ίδιος ο Μπομπ Γκέλντοφ και δεκάδες άλλοι εμφανίστηκαν διαδοχικά σε μια 16ωρη συναυλία σε Λονδίνο και Φιλαδέλφεια, προκαλώντας πανζουρλισμό σε κοινό και τηλεθεατές.
Καλλιτεχνικά, κατά γενική ομολογία, την παράσταση έκλεψαν οι Queen (τους οποίους ο Γκέλντοφ αρχικά δεν θεωρούσε αρκετά σημαντικούς ώστε να τους καλέσει), που μέσα σε 21 λεπτά κατάφεραν να δώσουν ώθηση στη μάλλον βαλτωμένη καριέρα τους. Αλλά αυτό αφορούσε τους φαν και τους μουσικοκριτικούς. Αυτό που ενδιέφερε τον Γκέλντοφ ήταν ο πολλαπλασιασμός των δωρεών – γι’ αυτό μετά την εμφάνισή του στη σκηνή βρισκόταν μονίμως στα τηλέφωνα και μπροστά από τις κάμερες.
Οι κόποι του άρχισαν να δικαιώνονται στις 7:25 το απόγευμα (ώρα Λονδίνου), με την εμφάνιση του Μπόουι. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα ο Γκέλντοφ είχε λάβει από το CBC πλάνα ενός σπαραξικάρδιου καναδικού ρεπορτάζ από την Αιθιοπία, με σοκαριστικές εικόνες εξαθλιωμένων από την πείνα και τις κακουχίες παιδιών. Τα πρόβαλε στον Μπόουι όταν συζητούσαν για την εκδήλωση και εκείνος επέμεινε ότι τα «ακατάλληλα» πλάνα έπρεπε να προβληθούν στη συναυλία.
Τον έπεισε μετά κόπων και βασάνων (ο Γκέλντοφ φοβόταν τις αντιδράσεις του κοινού και των τηλεθεατών) και, προτού ξεκινήσει την εμφάνισή του στο Γουέμπλεϊ, ο αείμνηστος Μπόουι τις πρόβαλε στο πανί που βρισκόταν πίσω του στη σκηνή. «Ξαφνικά όλοι πάγωσαν», θυμάται ο Μπομπ, «λες και τους κόπηκε η ανάσα μέσα στον ενθουσιασμό τους». Αυτό ήταν. Τα τηλέφωνα πήραν φωτιά και τα ποσά άρχισαν να απογειώνονται.
Ο Γκέλντοφ θυμάται πολύ συγκινητικά περιστατικά, όπως ένα ηλικιωμένο ζευγάρι μικρομεσαίων Βρετανών να ρωτούν πού μπορούν να καταθέσουν τις βέρες τους και εκείνες όλων των γειτόνων τους, ή ένα φρεσκοπαντρεμένο ζευγάρι νεαρών να προσφέρουν το νέο τους σπίτι. Ο τραγουδιστής έδωσε εντολή στις τηλεφωνήτριες που βρίσκονταν αντιμέτωπες με τέτοιες προσφορές να ζητούν από τους προσφερόμενους να περιμένουν μία εβδομάδα πριν το αποφασίσουν.
Τα τηλεφωνήματα έρχονταν από όλον τον κόσμο, καθώς η μαραθώνια συναυλία των δύο ηπείρων μεταδόθηκε ζωντανά σε 150 χώρες, με άλλες 50 να την παρακολουθούν μαγνητοσκοπημένη – ανάμεσά τους μέχρι και η πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβία, αλλά δυστυχώς όχι η χώρα μας, με τα μόλις δύο κρατικά κανάλια της εποχής.
Μετά την προσσελήνωση του 1969, το Live Aid έγινε το διεθνές τηλεοπτικό γεγονός με τη μεγαλύτερη τηλεθέαση στον πλανήτη. Παράλληλα έδωσε πνοή σε μια ολόκληρη σειρά άλλων συναυλιακών εράνων, όπως το Farm Aid – που ίδρυσαν σταρ της ροκ και της κάντρι για την ενίσχυση των εξοντωμένων από την οικονομική πολιτική του Ρέιγκαν αμερικανών αγροτών.
Η κληρονομιά του τολμηρού εγχειρήματος του Μπομπ Γκέλντοφ υπήρξε τεράστια και πολυεπίπεδη. Προκάλεσε το ενδιαφέρον του ποπ κοινού για την πείνα στην Αφρική, ξεκίνησε τις διαδικασίες για την απάλειψη του χρέους των χωρών του Τρίτου Κόσμου και γέννησε τουλάχιστον άλλες τρεις αντίστοιχες εκδηλώσεις – την ιστορική συναυλία για την απελευθέρωση του Νέλσον Μαντέλα το 1988, το Live 8 για τη διεθνή φτώχεια το 2005 και το Live Earth για την κλιματική αλλαγή το 2007.
Ανήμερα της 40ής επετείου της συναυλίας έχουν ανακοινωθεί πολλά αφιερώματα – από το ντοκιμαντέρ του CNN μέχρι τη δεκάωρη αναμετάδοση όλης της εκδήλωσης του 1985 στο YouTube. Παράλληλα, από τον περυσινό Φεβρουάριο που έκανε πρεμιέρα στο Λονδίνο, το θεατρικό μιούζικαλ «Just for One Day», με θέμα τα παρασκήνια του Live Aid, περιοδεύει σε Ευρώπη και Καναδά, με την υποστήριξη του Γκέλντοφ – ο αυτοσαρκαστικός χαρακτήρας του οποίου περιλαμβάνεται στο έργο.
Σαράντα χρόνια μετά την ιστορική διοργάνωση, ο κόσμος μας είναι πολύ διαφορετικός. Η αισιοδοξία για το μέλλον της ανθρωπότητας έχει δώσει τη θέση της στον σκεπτικισμό του λαϊκισμού και στα παραμύθια της Ακροδεξιάς, ενώ η ποπ έχει ξεφύγει πια από την εποχή του αφελούς ενθουσιασμού και έχει ενηλικιωθεί επώδυνα στην εποχή του Spotify και του TikTok. Ο Μπομπ Γκέλντοφ, όμως, παραμένει φάρος συνείδησης – σαν απομεινάρι μιας πιο αθώας, ανιδιοτελούς και νοσταλγικής εποχής.
