Σε έναν δρόμο του Σόμερβιλ, μια πόλη 80.000 κατοίκων της Μασαχουσέτης, λιγότερα από δέκα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Βοστώνης, στέκει ένα άσπρο ξύλινο σπίτι, δίπλα από τα κουδούνια του οποίου υπάρχει η εξής επιγραφή: «Εάν δεν απαντάει κανείς στον 3ο, παρακαλώ χτυπήστε στον 4ο και αντιστρόφως».
Στον τέταρτο όροφο ζει ο Τζέι, ηλικίας 56 ετών. Το διπλανό δωμάτιο είναι του 44χρονου συντρόφου του εδώ και 12 χρόνια, ονόματι Ας. Δίπλα, όμως, στο δωμάτιο του Ας βρίσκεται το δωμάτιο του επίσης 44χρονου Κρις, με τον οποίο ο Ας είναι παντρεμένος σχεδόν επί μία εικοσαετία. Αλλά Κρις περνάει πολύ χρόνο και στον κάτω όροφο, όπου βρίσκεται το δωμάτιο του «αγαπημένου» του Καλ, ο οποίος είναι 36 χρονών. Ο Ας έχει επίσης έναν σύντροφο στην Καλιφόρνια (καλλιεργούν τη σχέση τους μέσω βιντεοκλήσεων δεδομένου ότι τους χωρίζουν σχεδόν 5.000 χιλιόμετρα) καθώς και έναν «αγαπημένο» στο Κονέκτικατ. Αλλά και ο Τζέι έχει έναν δεύτερο σύντροφο, στο Σικάγο, ενώ πρόσφατα χώρισε και με μια κοπέλα με την οποία συγκατοικούσε στο ίδιο άσπρο ξύλινο σπίτι.
Το όλο πράγμα ακούγεται σίγουρα πολύ μπερδεμένο (και ενδεχομένως να είναι), αλλά σύμφωνα με τους ίδιους, οι άνθρωποι είναι απλώς μέλη αυτού που στα αγγλικά αποκαλείται «polycule» με τον όρο να σημαίνει μια ομάδα ατόμων που συνδέονται αισθηματικά μεταξύ τους με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.
Προφανώς, ο τρόπος ζωής τους συνιστά πολυσυντροφικότητα («polyamorous» στα αγγλικά), οι θιασώτες της οποίας διατηρούν παράλληλα περισσότερες από μία ερωτικές σχέσεις. Στο παρελθόν, η πολυσυντροφικότητα στις ΗΠΑ σχετιζόταν κυρίως με τους χίπηδες της Δυτικής Ακτής και τους swingers των προαστίων. Πλέον, όμως, προς μη μονογαμικές σχέσεις τείνει ένα σημαντικό ποσοστό Αμερικανών, το 34% το 2023, σύμφωνα με έρευνα του YouGov.
Η πολυσυντροφικότητα γίνεται ολοένα λιγότερο «περιθωριακή» χάρη και στην ποπ κουλούρα, είτε πρόκειται για τηλεοπτικές σειρές, όπως το «Succession» και το «Scenes from a Marriage», είτε για ριάλιτι όπως το «Open House: The Great Sex Experiment» του βρετανικού Channel 4. Πέρυσι, το αυτοβιογραφικό βιβλίο «More: A Memoir of an Open Marriage», της Μόλι Ρόουντεν Γουίντερ, μιας παντρεμένης Νεοϋορκέζας, μητέρας δύο παιδιών, που αφηγείται το ταξίδι της στον κόσμο της μη μονογαμίας, έγινε αμέσως μπεστ σέλερ. Ωστόσο αυτό που συμβαίνει στο Σόμερβιλ είναι κάτι ξεχωριστό.
«Είναι η πιο φιλική στην πολυσυντροφικότητα πόλη της Αμερικής, ένα καταφύγιο για τους ανθρώπους και τους εραστές, τις ερωμένες, τους/τις συζύγους, τoυς αγαπημένους και τις αγαπημένες τους, καθώς και για τους φίλους αυτών. Είναι ένας αριστερόστροφος τόπος, όπου διοργανώνονται “βρώμικες” αναγνώσεις ποίησης με σεξουαλικό περιεχόμενο σε αίθουσες εκκλησιών και σε κήπους με γλυπτά ιωνικής τεχνοτροπίας.
»Με τα πανεπιστήμια του Χάρβαρντ και του MIT να βρίσκονται λίγο παρακάτω, εδώ είναι το μέρος όπου οι άνθρωποι συζητούν ανοιχτά για τις διαπροσωπικές σχέσεις, δημιουργώντας ένα πειραματικό ειδυλλιακό περιβάλλον, πέρα από τα όρια και τις παγίδες της μονογαμίας», συνοψίζει η Μέγκαν Αγκνιου των λονδρέζικων Times, έχοντας περάσει μία εβδομάδα στο Σόμερβιλ, «έναν σφιχτοδεμένο μικρό κόσμο, ο οποίος καθίσταται ακόμη μικρότερος από το γεγονός ότι πάρα πολλοί άνθρωποι στην “κοινότητα” βγαίνουν –ή έβγαιναν– ο ένας με τον άλλον». Εξ ου και το αρχικό μπέρδεμα, τουλάχιστον για τους αδαείς από πολυσυντροφικότητα, στο άσπρο ξύλινο σπίτι, όπου ζουν ο Τζέι, ο Ας, ο Κρις και ο Καλ, μεταξύ άλλων.
Το 2023, το Σόμερβιλ έγινε η πρώτη πόλη στις ΗΠΑ που έλαβε νομικά μέτρα για την προστασία ατόμων σε πολυσυντροφικές σχέσεις από τις διακρίσεις. Τρία χρόνια νωρίτερα, ο δήμος είχε τροποποιήσει τον ορισμό της «οικογενειακής συμβίωσης» ώστε να καλύπτονται και οι πολυσυντροφικές σχέσεις.
Πλέον, με βάση τη δημοτική νομοθεσία, τα μέλη μη παραδοσιακών οικογενειών απολαμβάνουν προνόμια και δικαιώματα αντίστοιχα με εκείνα των παντρεμένων ζευγαριών, γεγονός που έχει μετατρέψει το Σόμερβιλ σε «Λας Βέγκας της πολυσυντροφικότητας» –όπως γράφει η δημοσιογράφος των Times– με πολυσυντροφικούς ανθρώπους από όλες τις ΗΠΑ να επισκέπτονται την πόλη και να σπεύδουν αμέσως στο δημαρχείο της για να εκδώσουν πιστοποιητικά συμβίωσης.
Οι απαρχές της πολυσυντροφικότητας
«Οπως κάθε γενιά που πιστεύει ότι αυτή εφηύρε το καλό σεξ, έτσι και η τωρινή δεν το έκανε», γράφει η Μέγκαν Αγκνιου. «H ιστορία βρίθει από… μη μονογαμίες. Οι βασιλιάδες στη Μεσοποταμία και στην Ασσυρία μπορούσαν να έχουν πολλές συζύγους και οι άνδρες ηγεμόνες στην αρχαία Αίγυπτο ήταν ελεύθεροι να παντρεύονται όσες γυναίκες ήθελαν. Και οι αρχαίοι Ελληνες ενθαρρύνονταν να κάνουν ό,τι ήθελαν με τις παλλακίδες. Η πολυγαμία –συγκεκριμένα η πολυγυνία, με την έννοια ότι ένας άνδρας έχει πολλές συζύγους– εξακολουθεί να εφαρμόζεται σήμερα σε ορισμένες μουσουλμανικές χώρες», θυμίζει, κάνοντας λόγο, δικαιολογημένα, για διευθετήσεις που ήταν «θείο δώρο» μόνο για τους άνδρες.
Αυτό που ορίζεται ως πολυσυντροφικότητα σήμερα είναι αποτέλεσμα διεργασιών που ανάγονται στα μέσα του 19ου αιώνα (τότε στις ΗΠΑ μιλούσαν για «complex marriage»). Ωστόσο το καθοριστικό πλήγμα στην ακαμψία του παρελθόντος το έδωσε η σεξουαλική επανάσταση των δεκαετιών του 1960 και 1970, καθώς και τα διάφορα φεμινιστικά και ΛΟΑΤΚΙ κινήματα.
Η επινόηση του όρου «πολυσυντροφικότητα» πιστώνεται σε μια κυρία ονόματι Πρωινή Δόξα, η οποία αυτοχαρακτηριζόταν (πέθανε το 2014) ως μάγισσα και ιέρεια του νεοπαγανισμού. Πρώτη φορά χρησιμοποίησε τη λέξη σε ένα δοκίμιό της με τίτλο «A Bouquet of Lovers», που εκδόθηκε το 1990. Επειτα από μια επταετία κυκλοφόρησε το «The Ethical Slut: A Guide to Infinite Sexual Possibilities» των Ντόσι Ιστον και Τζάνετ Χάρντι, το οποίο εξακολουθεί να θεωρείται το θεμελιώδες κείμενο, η Βίβλος της πολυσυντροφικότητας.
Στο βιβλίο τους οι δυο αμερικανίδες συγγραφείς διέκριναν ξεκάθαρα την πολυγαμία (που δίνει τη δυνατότητα σύναψης γάμου με περισσότερους του ενός ή της μιας συζύγους) από το swinging (όπου ζευγάρια πειραματίζονται με το σεξ εκτός των σχέσεών τους) και την πολυσυντροφικότητα (η οποία επιτρέπει στους ανθρώπους να εξερευνούν την αγάπη, την οικειότητα και τον έρωτα, πέρα από το σεξ, συνάπτοντας ρομαντικές σχέσεις με πολλούς ανθρώπους).
Οσο για τη ζήλια και τη δυσφορία, σύμφωνα με τη Βίβλο της πολυσυντροφικότητας, αποτελούν απλώς σημάδια προσωπικών ανασφαλειών, τις οποίες ο καθένας οφείλει (πρωτίστως στον εαυτό του) να τις ξεπεράσει, ώστε να μπορεί να απολαύσει μια ζωή γεμάτη αγάπη.
