Ηταν «αιφνιδιαστική» και «απρόσμενη» η επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν; Για κάποιους ναι. Για τους αναλυτές, και όσους παρακολουθούν προσεκτικά την περιοχή, όχι και τόσο. Το Ισραήλ προετοιμαζόταν εδώ και 20 χρόνια για να επιτεθεί στο Ιράν. Επί δεκαετίες, ισραηλινοί αξιωματούχοι επέμεναν ότι δεν μπορεί να επιτραπεί στο Ιράν να αναπτύξει πυρηνικά όπλα. Το Τελ Αβίβ έχει καταστήσει, κατ’ επανάληψη, σαφές ότι ήταν έτοιμο να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη για να καταστρέψει το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Μετά την επίθεση, συνεπώς, προκύπτουν μόνο δύο ερωτήματα: Γιατί τώρα; Και, τι θα συμβεί στη συνέχεια;
Υπάρχουν έξι σημαντικοί παράγοντες που οδήγησαν στην απόφαση του Ισραήλ να επιτεθεί στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, γράφει ο Γκίντιον Ράχμαν στους Financial Times.
- Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, στις 7 Οκτωβρίου 2023. Οι ισραηλινοί ηγέτες είναι πεπεισμένοι, περισσότερο από ποτέ, ότι διεξάγουν έναν πόλεμο για την εθνική τους επιβίωση. Βλέπουν μια ιρανική βόμβα ως υπαρξιακό κίνδυνο, όπως το θέτει ο Ράχμαν στους Financial Times. Μετά το σοκ της 7ης Οκτωβρίου, πιστεύουν ότι δεν μπορούν πλέον να ανεχθούν κανέναν τέτοιο κίνδυνο.
- Το Ιράν βρίσκεται σήμερα σε πολύ πιο αδύναμη αμυντική θέση από ό,τι εδώ και πολλά χρόνια. Οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές τον περασμένο Οκτώβριο κατάφεραν πολύ σοβαρά πλήγματα στην αεράμυνα και την ικανότητα παραγωγής πυραύλων του Ιράν. Οι Ισραηλινοί πίστευαν ότι είχαν μια μοναδική ευκαιρία να επιτεθούν στο Ιράν, όσο αυτό ήταν ακόμα εξασθενημένο.
- Το Ιράν πλησίαζε επικίνδυνα στην συναρμολόγηση πυρηνικού όπλου. Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας ανακοίνωσε την Πέμπτη ότι το Ιράν έχει παραβιάσει τις δεσμεύσεις του προς τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων.
- Το Ισραήλ, γράφουν οι Financial Times, αισθάνεται πολύ πιο σίγουρο στην παρούσα φάση για την ικανότητά του να αναδιαμορφώσει ριζικά τη Μέση Ανατολή και να καταστεί η βασική περιφερειακή υπερδύναμη. Αγνοώντας τις αμερικανικές προειδοποιήσεις, η κυβέρνηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου αποκεφάλισε την ηγεσία της Χεζμπολάχ και περιόρισε δραστικά την επακόλουθη αντίδραση. Εχοντας εξουδετερώσει τους «πληρεξούσιους» του Ιράν στην περιοχή, το Ισραήλ προχώρησε σε άμεση επίθεση στο Ιράν, τον βασικό περιφερειακό αντίπαλό του.
- Το Ισραήλ δέχεται αυξανόμενη διεθνή πίεση λόγω του αποκλεισμού και του λιμού στη Γάζα. Η επίθεση κατά του Ιράν επιτρέπει στην κυβέρνηση Νετανιάχου να αλλάξει το επίκεντρο της προσοχής και αναγκάζει τις ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες ασκούν ολοένα και μεγαλύτερη κριτική στο Ισραήλ, να συσπειρωθούν για την υπεράσπισή του, αναφέρει ο Ράχμαν στο άρθρο του.
- Οι Ισραηλινοί πίστευαν ότι οι συνομιλίες των Αμερικανών με τους Ιρανούς για τα πυρηνικά δεν ήταν απλώς λανθασμένες, αλλά και δυνητικά επικίνδυνες, επειδή θα μπορούσαν να επιτρέψουν, τελικά, στο Ιράν να συνεχίσει το πυρηνικό του πρόγραμμα. Οι κρίσιμες συζητήσεις, μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ, για το θέμα, ήταν προγραμματισμένες για το Σαββατοκύριακο. Το Ισραήλ αποφάσισε να βραχυκυκλώσει τη διαδικασία.
Η κυβέρνηση Τραμπ ήξερε πολύ καλά ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί, γράφουν οι Financial Times. Τις τελευταίες ημέρες, ανώτεροι αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωναν ότι έχουν μεγάλες πιθανότητες να εξασφαλίσουν μια συμφωνία με το Ιράν. Πρόσθεταν, ωστόσο, ότι το Ισραήλ δεν θα ήταν ικανοποιημένο με τη συμφωνία και πίτευαν ήδη ότι η κυβέρνηση Νετανιάχου θα προχωρούσε σε επίθεση κατά του Ιράν.
Πριν από μια εβδομάδα, οι ΗΠΑ μετέφεραν ορισμένα αντιπυραυλικά αμυντικά συστήματα από την Ευρώπη στο Ισραήλ, ενώ απομάκρυναν και πολλές από τις οικογένειες των στρατιωτών τους από την περιοχή. Αυτά δείχνουν ότι ήταν σχεδόν βέβαιες ότι επίκειτο επίθεση.
Με την επίθεσή του, το Ισραήλ σταμάτησε την παθιασμένη και διχαστική συζήτηση εντός της κυβέρνησης Τραμπ, σχετικά με το αν θα έπρεπε η Αμερική να βοηθήσει το Ισραήλ με μια επίθεση κατά του Ιράν, ή ακόμα και αν θα έπρεπε να συμμετάσχει άμεσα.
Οταν ο Τραμπ απέλυσε τον Μάικ Γουόλτς από τη θέση του συμβούλου εθνικής ασφάλειας, στις αρχές Μαΐου, υπήρχε η ευρεία πεποίθηση ότι η φιλοπολεμική, φιλοϊσραηλινή φατρία εντός της κυβέρνησης είχε αποδυναμωθεί, γράφουν οι Financial Times, και ότι εκείνοι που ήταν πιο επιφυλακτικοί απέναντι σε περαιτέρω αμερικανικούς πολέμους στη Μέση Ανατολή, είχαν πάρει το πάνω χέρι.
Ωστόσο, η επίθεση του Ισραήλ έχει μπερδέψει τους πάντες στην κυβέρνηση Τραμπ. Η κυβέρνηση Νετανιάχου γνωρίζει -από το πρόσφατο προηγούμενο του Λιβάνου- ότι το Ισραήλ μπορεί να αγνοήσει τις αμερικανικές εκκλήσεις για συγκράτηση και ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους θα συνεχίσουν να υπερασπίζονται το Ισραήλ από τυχόν ιρανικά αντίποινα. Σε διαφορετική περίπτωση, το Τελ Αβίβ θα μπορούσε να χτυπηθεί βάναυσα με βαλλιστικούς πυραύλους και drones και αυτό είναι κάτι που δεν θα δεχόταν καμία αμερικανική κυβέρνηση.
Παρ’ όλα αυτά, σημειώνουν οι Financial Times, το Ισραήλ κινδυνεύει να πληρώσει ένα μακροπρόθεσμο τίμημα εάν θεωρηθεί ότι σύρει τις ΗΠΑ σε έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Η κυβέρνηση Τραμπ, η οποία αγωνίζεται να περιορίσει τον πληθωρισμό, φοβάται πολύ την ενδεχόμενη αύξηση της παγκόσμιας τιμής του πετρελαίου.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, από την πλευρά τους, έχουν επίγνωση των προβλημάτων και προσπαθούν να προετοιμαστούν γι αυτά. Ανησυχούν για επιθέσεις σε πλοία στον Κόλπο, αυξανόμενες τιμές ενέργειας, νέες ροές προσφύγων και τη σταθερότητα βασικών χωρών της περιοχής, όπως η Αίγυπτος.
Το τι θα συμβεί στη συνέχεια εξαρτάται κυρίως από την κλίμακα και την αποτελεσματικότητα των ιρανικών αντιποίνων, τα οποία αναμένεται να κλιμακωθούν τις επόμενες ημέρες, συνεχίζουν οι Financial Times. Εάν το Ιράν δυσκολευτεί να χτυπήσει άμεσα το Ισραήλ, μπορεί να μπει στον πειρασμό να επιτεθεί στις αμερικανικές βάσεις στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στο Κατάρ και το Μπαχρέιν. Οποιαδήποτε τέτοια κίνηση, όμως, θα οδηγούσε στην πλήρη συμμετοχή των ΗΠΑ στον πόλεμο, κάτι που μάλλον το Ιράν δεν επιθυμεί.
Το Ιράν έχει κι άλλες επιλογές, όπως προειδοποιούν εδώ και καιρό οι περιφερειακοί αναλυτές: θα μπορούσε να στοχεύσει περιφερειακές εγκαταστάσεις εξόρυξης ή επεξεργασίας πετρελαίου, διακόπτοντας τις διεθνείς ροές ανεφοδιασμού με το υγρό καύσιμο. Ή και άλλες κρίσιμες εγκαταστάσεις. Η Σαουδική Αραβία ανησυχεί εδώ και καιρό για πιθανές επιθέσεις στις μονάδες αφαλάτωσης που είναι αναγκαίες για την παροχή νερού στο βασίλειο.
Οποιεσδήποτε τέτοιες πράξεις θα προκαλούσαν περαιτέρω επιθέσεις στο Ιράν από χώρες εκτός του Ισραήλ, καταλήγουν οι Financial Times. Ομως, το ιρανικό καθεστώς, όπως και το Ισραήλ, μπορεί να αισθάνεται πλέον ότι διεξάγει μάχη για την επιβίωσή του. Πρέπει, επίσης, να δείξει τη δύναμή του στον ιρανικό λαό και στην ευρύτερη περιοχή.
Ισως, συνεπώς, να βρισκόμαστε μπροστά σε έναν κύκλο κλιμάκωσης που μόλις άνοιξε.
