Το μοναδικό σχόλιο που επεφύλαξε για τη Σύνοδο Ασφαλείας του Μονάχου ο Χένρι Φόι, επικεφαλής του γραφείου των Financial Times στις Βρυξέλλες είναι απλό μεν αλλά απόλυτα περιεκτικό: «Η Ευρώπη αντιμετωπίζει πολύ σοβαρό πρόβλημα», έγραψε και, σίγουρα, με την άποψή του συμφωνούν οι περισσότεροι παρατηρητές.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει πολύ σοβαρό πρόβλημα διότι «οι ΗΠΑ και η Ρωσία διαπραγματεύονται μια ειρηνευτική συμφωνία ερήμην μας, [διότι] η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ μας βλέπει ως πολιτιστικό αντίπαλο και [διότι] θέτει υπό αμφισβήτηση τις δεσμεύσεις της προς τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ», όπως συνοψίζει ο βρετανός δημοσιογράφος.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα, μιλώντας στους Financial Times από το Μόναχο, σημείωσε πως η Ευρώπη επιβάλλεται να εμπλακεί στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία, προκειμένου να οικοδομηθεί μια νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας που θα αντικατοπτρίζει την «παγκόσμια απειλή» που αποτελεί η Μόσχα. Ελάχιστοι πλέον δεν πιστεύουν πως μέσα στη δίνη των κοσμοϊστορικών (από πολλές απόψεις) διεθνών ανακατατάξεων διακυβεύεται το μέλλον της Γηραιάς Ηπείρου.
Ποιος, όμως, θα μπορούσε να είναι ο πρακτικός αντίκτυπος αυτής της απότομης μετατόπισης των γεωπολιτικών τεκτονικών πλακών; Σύμφωνα με τον Αλεξάντερ Στουμπ, τον συντηρητικό πρώην πρωθυπουργό και νυν πρόεδρο της Φινλανδίας, θα μπορούσε να προκύψει είτε μία νέα Γιάλτα ή ένα νέο Ελσίνκι.
Επειτα από τρία χρόνια πολέμου, κατά τα οποία οι ΗΠΑ προσέφεραν την αμέριστη στήριξή τους στους Ουκρανούς, η Ουάσινγκτον είναι σήμερα έτοιμη να αρχίσει να διαπραγματεύεται με τη Μόσχα για τον τερματισμό της σύρραξης, αποκλείοντας με συνοπτικές διαδικασίες από την όλη διαδικασία τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες καθώς και το Κίεβο.
Επιπλέον η αμερικανική κυβέρνηση απέκλεισε κάθε ενδεχόμενο ένταξης της Ουκρανίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, ενημερώνοντας επίσης τους Ουκρανούς ότι δεν υπάρχει περίπτωση ανάκτησης εδαφών τα οποία κατακτήθηκαν από τις δυνάμεις της Ρωσίας.
«Αυτή είναι η στιγμή της Γιάλτας εναντίον του Ελσίνκι. Η Γιάλτα ήταν μια ανελέητη διαίρεση [της Ευρώπης από τις] μεγάλες δυνάμεις εκείνης της εποχής: ο Ρούσβελτ, ο Τσόρτσιλ και ο Στάλιν επινόησαν μια ευρωπαϊκή δομή ασφάλειας που βασιζόταν σε σφαίρες συμφερόντων», είπε ο Αλεξάντερ Στουμπ στους FT.
«Η άλλη επιλογή είναι το Ελσίνκι, όπου, το 1975, επιτεύχθηκε μια ξεκάθαρη διευθέτηση όσον αφορά το πώς συμπεριφέρονται τα εθνικά κράτη μεταξύ τους, από την οποία αργότερα προέκυψαν οι τρεις βασικές αρχές της κρατικής υπόστασης: η ανεξαρτησία, η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα», πρόσθεσε ο πρόεδρος της Φινλανδίας.
Στο πλαίσιο της διάσκεψης της Γιάλτας που πήρε το όνομά της από τον τόπο διεξαγωγής της, τον Φεβρουάριο του 1945, στην τότε σοβιετική Κριμαία, οι ΗΠΑ, η ΕΣΣΔ και η (αυτοκρατορική ακόμη τότε) Βρετανία, επανασχεδίασαν τον χάρτη της Ευρώπης, διαιρώντας τη Γερμανία και εκχωρώντας στη Μόσχα επιρροή στις χώρες του μετέπειτα Συμφώνου της Βαρσοβίας. Εν τέλει, όμως, η εν λόγω διευθέτηση στην οποία κατέληξαν οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής, ενέτεινε τον Ψυχρό Πόλεμο, κατά τη διάρκεια του οποίου η Μόσχα παραβίασε επανειλημμένα την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας.
Τα δεδομένα άλλαξαν το 1975, με την υπογραφή της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι, μιας συμφωνίας που υπεγράφη από 35 κράτη -περιλαμβανομένων των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ- κατά την ολοκλήρωση της (διετούς) Διάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη: οι αποκαλούμενες επίσης Συμφωνίες του Ελσίνκι ήταν μια προσπάθεια περιορισμού της έντασης μεταξύ του δυτικού και του σοβιετικού μπλοκ, μέσω της κοινής αναγνώρισης του μεταπολεμικού στάτους κβο. Στην Τελική Πράξη αναγνωριζόταν, μεταξύ άλλων, το απαραβίαστο των συνόρων και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών.
«Θέλω αυτή να είναι, αντί για μια νέα Γιάλτα έπειτα από 80 χρόνια, ένα νέο Ελσίνκι μετά από 50 χρόνια», σχολίασε ο Αλεξάντερ Στουμπ. «Τώρα τα πράγματα βρίσκονται κάπου στη μέση. Μερικές από τις διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη παραπέμπουν στη Γιάλτα. Αλλά ελπίζουμε ότι το τελικό αποτέλεσμα θα έχει περισσότερο σχέση με το Ελσίνκι».
