Ο Φαληρικός Ορμος είναι εδώ και δεκαετίες το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της απόστασης που χωρίζει το όραμα από την υλοποίηση στον σχεδιασμό της Αθήνας. Μια περιοχή με φυσικό προορισμό να λειτουργήσει ως η σύνδεση της πόλης με τη θάλασσα εγκλωβίστηκε επί 60 χρόνια σε αποσπασματικές παρεμβάσεις, εγκαταστάσεις που αφέθηκαν στην τύχη τους αλλά και πολιτικούς χειρισμούς που δεν απέδωσαν.
Από τις πρώτες εξαγγελίες τη δεκαετία του 1960 μέχρι την εγκατάσταση των Ολυμπιακών υποδομών το 2004 και τη διαδοχική εναλλαγή σχεδίων ανάπλασης την τελευταία εικοσαετία, η έκταση των περίπου 500 στρεμμάτων δεν έγινε ποτέ ένας λειτουργικός δημόσιος χώρος. Ακόμη και όταν εντάχθηκε σε ευρωπαϊκά προγράμματα από την Περιφέρεια Αττικής το έργο κόλλησε με αποτέλεσμα πριν από δύο χρόνια να κινδυνεύει με απένταξη.
Τα χρόνια πέρασαν και φτάσαμε στο 2024. Ο νεοεκλεγείς τότε Περιφερειάρχης Αττικής, Νίκος Χαρδαλιάς, αποφάσισε να ασχοληθεί κατά προτεραιότητα με το «γεφύρι» του Φαληρικού Ορμου επιδιώκοντας να αποτρέψει την απένταξη από τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Εφέτος δηλώνει ότι μπορεί να φτάσει αυτό το έργο μέχρι το τέλος, μετατρέποντας τη σκόνη και τα χαλάσματα σε ένα δημόσιο πάρκο μέχρι το 2028.
Η κεντρική ιδέα του νέου πρότζεκτ είναι να δημιουργηθεί ένα ανοιχτό, δημόσιο πάρκο σε μια εποχή που οι ιδιωτικές αναπτύξεις καταλαμβάνουν όλο και περισσότερο χώρο. Φέρει τον τίτλο «Αέναον» και αφορά τη δημιουργία ενός πάρκου με πολιτιστικές υποδομές, ήπιες αθλητικές χρήσεις και πεζοδρόμους που έχει στόχο να αλλάξει τη σχέση της πρωτεύουσας με το παραλιακό της μέτωπο.
«Από την πρώτη στιγμή, βάλαμε στόχο να το σώσουμε» λέει στο Protagon ο Νίκος Χαρδαλιάς. «Οχι απλώς να μην ακυρωθεί, να το επανεκκινήσουμε. Επρεπε να διασφαλίσουμε τα κονδύλια, να καλύψουμε τεχνικά ελλείμματα και να αποκαταστήσουμε την αξιοπιστία του έργου. Ηταν μια σιωπηλή, αλλά εργώδης μάχη που κράτησε μήνες και απαιτούσε καθημερινή εγρήγορση».
Η νέα περιφερειακή αρχή το ενέταξε επισήμως στο Ταμείο Συνοχής και πιο συγκεκριμένα στην πρωτοβουλία New European Bauhaus. Η χρηματοδότηση των 370 εκατ. ευρώ είναι πλέον εξασφαλισμένη. Το έργο πέρασε στις 5 Αυγούστου από την οικονομική Επιτροπή της Περιφέρειας και εντός των επόμενων ημερών θα αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Πρόκειται για έναν διεθνή ανοιχτό διαγωνισμό και οι προσφορές θα ανοίξουν στα μέσα Σεπτεμβρίου. Η συμβασιοποίηση σχεδιάζεται να γίνει έως το τέλος του έτους και η κατασκευή να ξεκινήσει στις αρχές του 2026 με στόχο, τρία χρόνια μετά, πριν το τέλος του 2028, να παραδοθεί στους πολίτες.
Ο Περιφερειάρχης Αττικής δηλώνει ότι το «Αέναον» θα είναι ένας ανοιχτός δημόσιος χώρος, ένα έργο «που δεν κλείνεται πίσω από φράχτες, δεν ιδιωτικοποιείται και δεν γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης».
Το όνομα «Αέναον» επιλέχθηκε γιατί «αποτυπώνει τη διαρκή ροή, τη συνέχεια, τη ζωή που δεν σταματά. Οπως και η Αττική, που έχει ανάγκη από νέους πνεύμονες πρασίνου, βιωσιμότητας και κοινών χώρων» συνεχίζει ο Νίκος Χαρδαλιάς,
Το βίντεο με τη ψηφιακή απεικόνιση του έργου (YouTube):
Εδώ υπάρχει ένα ερώτημα. Τη συνέχεια αυτή που επιδιώκει ο Περιφερειάρχης Αττικής καθόλου δεν την είδαμε με τις εγκαταστάσεις των Ολυμπιακών Αγώνων. Το αντίθετο: αφέθηκαν να ρημάζουν στην παραλιακή ζώνη της Αθήνας.
Ο κ. Χαρδαλιάς λέει ότι αυτό το προηγούμενο δεν πρέπει να επαναληφθεί: «Το “Αέναον” είναι ένα έργο που θέλω να μείνει, να το χαίρονται οι Αθηναίοι για δεκαετίες».
Το σχέδιο προβλέπει να δημιουργηθεί ενιαίος φορέας διαχείρισης από την Περιφέρεια Αττικής με τη συμμετοχή όλων των Δήμων και των φορέων της περιοχής. Ενώ τα στελέχη της Περιφέρειας υποστηρίζουν ότι το πλάνο για το νέο πάρκο συνοδεύεται από μελέτες για τη χρηματοδότηση και το μοντέλο λειτουργίας.
Πριν από ένα περίπου μήνα, το πρότζεκτ μεγάλωσε. Το πολύπαθο στάδιο του Tae Kwon Do ενώθηκε με το νέο σχέδιο: υπογράφηκε η παραχώρηση του κλειστής Ολυμπιακής εγκατάστασης από την ΕΤΑΔ στην Περιφέρεια. «Το Tae Kwon Do, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα ολυμπιακής εγκατάστασης που έμεινε για χρόνια χωρίς συνεκτικό σχέδιο αξιοποίησης μετατρέπεται πλέον σε ένα σύγχρονο, πολυλειτουργικό συνεδριακό κέντρο, στην καρδιά του Μητροπολιτικού Πάρκου του Φαληρικού Ορμου» θύμισε κατά τη διάρκεια της τελετής ο υπουργός Οικονομικών, Κυριάκος Πιερρακάκης, ο οποίος ενέκρινε την παραχώρηση στην Περιφέρεια για 40 χρόνια.
Το πάρκο θα περιλαμβάνει ακόμη την Πλατεία Νερού, τα παραλιακά τμήματα, τον αιγιαλό, το θαλάσσιο μέτωπο και χώρους πολιτισμού. Προβλέπεται επίσης να δημιουργηθεί ένας ποδηλατόδρομος μήκος 17,5 χιλιομέτρων, ο οποίος θα ενώνει το Φάληρο με τη Βούλα και θα αποτελεί συνδετικό κρίκο με το «Ελληνικό» Το έργο στον Φαληρικό Ορμο θα είναι «πράσινο» στο 75% της συνολικής του έκτασης με 4.000 δένδρα και 210.000 φυτά σε 343 στρέμματα δίπλα στη θάλασσα. Το υπόλοιπο 25% θα προσφέρεται για ήπιες πολιτιστικές δράσεις και αθλητικές δραστηριότητες ενώ θα φτιαχτεί και το απαραίτητο πάρκινγκ για τους επισκέπτες.
Κάπως έτσι, ο Φαληρικός Ορμος σχεδιάζεται να επιστρέψει, όχι ως προέκταση της αστικού ιστού αλλά ως αναπνοή. Και ίσως το πιο φιλόδοξο μέρος του όλου σχεδίου είναι η σκέψη να διατηρηθεί ο δημόσιος χαρακτήρας.
Η επιτυχία του, επομένως, δεν θα μετρηθεί μόνο από την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων, από τα δέντρα και τη βλάστηση δίπλα στον κύμα, αλλά και από ένα θεμελιώδες ερώτημα που θα κριθεί στην πράξη:
♦ Από το αν για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες η Αθήνα θα συνδεθεί με τη θάλασσα, χωρίς να μεσολαβούν κερδοσκοπικές δραστηριότητες, παραπήγματα και χαλάσματα που επί χρόνια μπλόκαραν την πρόσβαση ή την περιόριζαν για τους λίγους.
Με άλλα λόγια, μέχρι το τέλος της δεκαετίας θα ξέρουμε αν πρόκειται για χίμαιρα ή για έργο που με δημόσιο χαρακτήρα από αυτά που έχουμε ξεσυνηθίσει να βλέπουμε.
