Η σπερμιδίνη, μια φυσική μοριακή ουσία που ανακαλύφθηκε τον 17ο αιώνα, βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο της επιστήμης της μακροζωίας. Παράγεται φυσικά από τον οργανισμό και βρίσκεται σε ορισμένα τρόφιμα, ενώ έχει δημιουργήσει μια ακμάζουσα αγορά συμπληρωμάτων διατροφής και έχει κερδίσει δημόσια υποστήριξη από διασημότητες.
Ανάμεσα σε επιστημονικές ελπίδες, εμπορικά συμφέροντα και διασημότητες που το διαφημίζουν, το συμπλήρωμα αυτό αντικατοπτρίζει τη σύγχυση και τις αντιφάσεις μιας βιομηχανίας που υπόσχεται να «πουλήσει» νεότητα.
«Η σπερμιδίνη αντιπροσωπεύει συνολικά την πρόκληση των συμπληρωμάτων», λέει στους Financial Times ο Τζον Τρεγκόνινγκ, ανοσολόγος στο Imperial College του Λονδίνου και συγγραφέας. «Κάποιες προ-κλινικές μελέτες σε μύκητες και ζώα υποδεικνύουν ότι συμβάλλει στα οφέλη της διαλειμματικής νηστείας και ότι, με κάποιον τρόπο, αναζωογονεί γηρασμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού. Ομως, το να αποδείξεις ότι έχει αποτελεσματικότητα σε πολύ διαφορετικούς ανθρώπους είναι εξαιρετικά δύσκολο».
Η σπερμιδίνη ανήκει σε μια κατηγορία χημικών ουσιών που ονομάζονται πολυαμίνες και έχουν σημαντικούς αλλά όχι πλήρως κατανοητούς βιολογικούς ρόλους. Μερικές από τις ονομασίες τους ακούγονται παράξενες. Ανάμεσά τους η πουτρεσίνη και η καδβαρίνη, υπεύθυνες για την έντονη μυρωδιά σήψης. Οι πολυαμίνες, γράφουν οι Financial Times, θεωρείται ότι βοηθούν στην παραγωγή πρωτεϊνών, στον έλεγχο χημικών διόδων μέσα στα κύτταρα και στην αντιμετώπιση καρκινικών κυττάρων.
Οι πιθανές επιδράσεις τους έχουν προσελκύσει την προσοχή ερευνητών της μακροζωίας. Μελέτες λένε ότι η σπερμιδίνη θα μπορούσε να ενισχύσει την αυτοφαγία –την καταστροφή και ανακύκλωση μη λειτουργικών κυττάρων– και να επεκτείνει τη διάρκεια ζωής σε μικροοργανισμούς όπως μύκητες, σκουλήκια, μύγες και ποντίκια. Στα ποντίκια, φαίνεται επίσης ότι μειώνει τη γήρανση σημαντικών κυττάρων του ανοσοποιητικού.
Αυτά τα ευρήματα, με τη σειρά τους, έχουν προσελκύσει εταιρείες που πλέον πωλούν τη σπερμιδίνη ως συμπλήρωμα. Ανάμεσα στους διαφημιστές της είναι η αθλήτρια πολεμικών τεχνών Μίσα Τέιτ και η παρουσιάστρια Καρόλ Φόρντερμαν. Η εταιρεία Blueprint, του υπέρμαχου της μακροζωίας Μπράιαν Τζόνσον, την περιλαμβάνει σε συμπληρώματα που υπόσχονται ότι «το σώμα σου παίρνει ό,τι χρειάζεται για να μεγαλώσει καλύτερα».
Η αγορά συμπληρωμάτων όπως η σπερμιδίνη έχει ανεβεί πολύ λόγω της τάσης των καταναλωτών να ξοδεύουν όλο και περισσότερα χρήματα για προϊόντα ευεξίας. Οι εκτιμήσεις για το παγκόσμιο μέγεθος της αγοράς των «διατροφικών φαρμάκων», όπως ονομάζονται πλέον, ποικίλλουν, αλλά οι περισσότερες την τοποθετούν σε πάνω από 100 δισ. δολάρια ετησίως. Η πανδημία, οι ανησυχίες για τα επεξεργασμένα τρόφιμα και οι έρευνες για τα οφέλη των μικροβίων του εντέρου έχουν βοηθήσει να ενισχυθεί το ενδιαφέρον, σημειώνουν οι Financial Times.
Η Zenement, μια εταιρεία από τη Βαρκελώνη, ισχυρίζεται ότι η σπερμιδίνη είναι «γνωστή για τον διακεκριμένο ρόλο της στη διαδικασία αντιγήρανσης». Αλλες εταιρείες, όπως η Kiki Health, που διοικείται από τον πρώην παίκτη σνούκερ (ατομικό άθλημα που ανήκει στην κατηγορία του μπιλιάρδου) Κάρι Κίκις, αποφεύγουν να διατυπώσουν ρητούς ισχυρισμούς περί αντιγήρανσης.
Η Λέσλι Κένι, ιδρύτρια της εταιρείας συμπληρωμάτων Oxford Healthspan, επικαλείται μια μελέτη του 2012 που υποδηλώνει ότι υγιείς άνθρωποι άνω των 90 ετών είχαν επίπεδα σπερμιδίνης παρόμοια με κάποιους 40 χρόνια νεότερους. Ομως η μελέτη ήταν μικρής κλίμακας, με μόνο 78 δείγματα, και οι ερευνητές τονίζουν ότι απαιτούνται περαιτέρω εργασίες για να επιβεβαιωθεί σύνδεση μεταξύ πολυαμινών και μακροβιότητας.
Η Κένι προτείνει τη διατροφή ως κύριο τρόπο λήψης επαρκούς σπερμιδίνης, αλλά υποστηρίζει ότι, καθώς γερνάμε, το σώμα μας μπορεί να χρειάζεται έξτρα βοήθεια. «Αυτό είναι πάντα το πρώτο μου μήνυμα: άλλαξε τη διατροφή σου», λέει στους Financial Times. «Αλλά αν για κάποιο λόγο δεν μπορείς, υπάρχει συμπλήρωμα που είναι φυσικό, είναι ασφαλές, και υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι δουλεύει».
Ερευνητές βιογηρολογίας, όπως ο Ντέιβιντ Κλάνσι από το Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ, θυμίζουν ότι σε μελέτες με ποντίκια η σπερμιδίνη αύξησε τη μέση διάρκεια ζωής κατά περίπου 10% και βελτίωσε καρδιακή λειτουργία και δείκτες φλεγμονής. Ομως, επισημαίνουν, δεν έχει υπάρξει καμία μακροχρόνια κλινική μελέτη σε ανθρώπους που να συγκρίνει όσους λαμβάνουν σπερμιδίνη με όσους δεν το κάνουν.
Παρότι υπάρχουν «ενθαρρυντικά σημάδια» από την έρευνα, δεν υπάρχει ακόμη κάτι οριστικό που να υποστηρίζει ότι η αυξημένη λήψη μπορεί να βελτιώσει την υγεία και να παρατείνει τη ζωή, λέει στους FT η διαιτολόγος Νίκολα Λάντλαμ-Ρέιν. «Τα στοιχεία δεν είναι ακόμη αρκετά ισχυρά ώστε να συστήσουμε τη συστηματική λήψη συμπληρωμάτων σπερμιδίνης», συνοψίζει. «Ιδίως όταν πολλά προϊόντα κοστίζουν ακριβά και οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να πάρουν επαρκή ποσότητα σπερμιδίνης μέσω μιας ισορροπημένης διατροφής πλούσιας σε φυτικές τροφές».
