Κάθε καλοκαίρι η ίδια ερώτηση επιστρέφει σαν ανεπιθύμητος επισκέπτης, ενώ οι σειρήνες των πυροσβεστικών ουρλιάζουν στην τηλεόραση μας. Ποιος βάζει τις φωτιές; Μόνο που, αντί για ξεκάθαρες απαντήσεις, οι αρμόδιοι φορείς μας σερβίρουν στατιστικά μισοσκότεινα και δυσερμήνευτα, σαν να φοβούνται μην τους πέσει καμιά σπίθα στα μαλλιά και τους λαμπαδιάσει. Αναζήτησα επίσημα στοιχεία ή έστω, απλώς δημοσιευμένα στοιχεία.

Τα επίσημα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας λένε ότι περίπου το 35% των πυρκαγιών προκαλείται από αμέλεια. Καύση κλαδιών, τσιγάρα, βραχυκυκλώματα σε γραμμές ρεύματος, μικρές φωτιές που ξέφυγαν. Περίπου το 20% αποδίδεται σε εσκεμμένες ενέργειες, τον κλασικό ελληνικό εμπρησμό για εκδίκηση, για «αλλαγή χρήσης», για λόγους που ποτέ δεν ακούγονται δημοσίως. Το υπόλοιπο 45% είναι «άγνωστης αιτίας». Μια βολική κατηγορία που κρύβει τα πάντα, από λάθη που δεν θέλει κανείς να παραδεχτεί, μέχρι δολιοφθορές που δεν αποδεικνύονται.

Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνεται και διεθνώς. Στοιχεία της WWF και της Ευρωπαϊκής Ελεγκτικής Επιτροπής δείχνουν πως το 95–96% των πυρκαγιών στην Ευρώπη έχουν ανθρώπινη αιτία, και μόλις 4–5% προέρχονται από φυσικά φαινόμενα όπως οι κεραυνοί. Ο κεραυνός λοιπόν είναι εξαιρετικά σπάνιος εμπρηστής, η σπίθα ξεκινά σχεδόν πάντα από χέρι ανθρώπου.

Κι όμως, για το μεγαλύτερο μέρος των πυρκαγιών μας δεν υπάρχει τεκμηριωμένο πόρισμα. Σύμφωνα με το Πυροσβεστικό Σώμα, μόλις το 16,8% των δασικών πυρκαγιών της τελευταίας εικοσαετίας έχουν ερευνηθεί επαρκώς. Ακόμα λιγότερες, το 12,1%, έχουν ξεκάθαρη και επίσημη αιτία. Οτιδήποτε άλλο μένει στο σκοτάδι ή καλύτερα, στις στάχτες.

Μέσα σε αυτή την αχλή, οι πυρκαγιές από δίκτυα ηλεκτροδότησης (ΔΕΔΔΗΕ) είναι μια κατηγορία για την οποία όλοι ψιθυρίζουν, αλλά κανείς δεν μιλά δυνατά. Οι περιπτώσεις όπου βραχυκύκλωμα ή πτώση καλωδίου πυροδότησε φωτιά υπάρχουν, φτάνουν στα δικαστήρια, αλλά σπάνια δημοσιοποιούνται στοιχεία. Όχι γιατί δεν υπάρχουν, αλλά γιατί τα νομικά και πολιτικά συμφέροντα είναι πιο πυκνά κι από αδιάβατο πευκοδάσος. Και μια δημόσια παραδοχή ευθύνης ή μια καταδικαστική απόφαση δικαστηρίου ανοίγει την πόρτα των αποζημιώσεων.

Αν βάλει κανείς όλα τα κομμάτια στο τραπέζι, η εικόνα είναι ξεκάθαρη. Οι φωτιές στην Ελλάδα δεν είναι «φυσική καταστροφή» με την έννοια που καταλαβαίνουμε σε έναν σεισμό ή μια πλημμύρα. Είναι, στην πλειονότητά τους, ανθρωπογενείς. Το δάσος σχεδόν ποτέ δεν αυτοαναφλέγεται. Κάποιος το βάζει — από αμέλεια ή από δόλο — και η Πολιτεία συχνά αδυνατεί ή αδιαφορεί να τον βρει.

Η αλήθεια αυτή είναι δυσάρεστη γιατί μας βγάζει από τη βολή της αόριστης ευθύνης. Δεν φταίει «ο καιρός» μόνο. Ούτε μόνο η κλιματική κρίση. Δεν φταίει η «κακιά στιγμή». Φταίνε συγκεκριμένες συμπεριφορές, συστήματα που δεν συντηρούνται, δίκτυα που δεν αναβαθμίζονται, κι ένας ολόκληρος μηχανισμός που λειτουργεί περισσότερο ως διαχειριστής κρίσεων παρά ως προληπτικός φύλακας.

Κάθε Αύγουστο, η Ελλάδα καίγεται και μετά κάνει απολογισμούς. Αλλά χωρίς διαφάνεια στα αίτια, οι απολογισμοί αυτοί είναι σαν να μετράμε τις στάχτες με το κουταλάκι. Η πραγματική μάχη δεν είναι μόνο να σβήσουμε τις φωτιές, αλλά να πούμε ξεκάθαρα ποιος και γιατί τις ανάβει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News