Ενας παλιός εκδότης, όχι από αυτούς που θεωρούμε «της Εκκλησίας» –παρότι η Εκκλησία τον τίμησε–, έλεγε πως όσα πέτυχε στη ζωή του (και δεν ήταν λίγα με οικονομικούς όρους, αλλά μόνο με αυτούς) τα πέτυχε γιατί βασικά δεν ντράπηκε ποτέ να ζητήσει αυτό που ήθελε. «Οποιος δεν ζητά, δεν παίρνει», έλεγε και χαμογελούσε με εκείνη τη μισή ειρωνεία του ανθρώπου που ξέρει ότι περιγράφει μια ολόκληρη χώρα σε μια φράση.

«Το θράσος» είναι το στοιχείο που περιέγραφε. Αυτό που ταιριάζει στη χώρα. Γνωρίζοντας εκείνος την πατρίδα μας από την καλή κι από την ανάποδη, ήξερε ότι με αυτό αγοράζεις προσοχή, με αυτό εξασφαλίζεις δουλειές, χάρες, σεβασμό και φόβο – των άλλων.

Τον δρόμο αυτόν τον ακολούθησαν πολλοί. Για παράδειγμα, βλέπουμε στην τηλεόραση την είδηση για τον ποδοσφαιριστή που πέθανε στο σπίτι του ή για τον τραγουδιστή που νοσηλεύθηκε σε ψυχιατρική κλινική. Τι χρειάζεται για να εστιάσεις στους χώρους του σπιτιού ενός ανθρώπου που πέθανε εκεί το ίδιο πρωί ή για να μπεις με ΤΝ στον θάλαμο του τραγουδιστή, χρησιμοποιώντας το πρόσωπό του και αναπαριστώντας την πιο δύσκολη στιγμή του; Χρειάζεται θράσος. Το οποίο στα μέρη μας ανταμείβεται. Εν προκειμένω με τηλεθέαση.

Ο κανόνας αυτός δεν ισχύει μόνο στην τηλεόραση. Είναι ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός, αυτός της καθημερινότητας. Το βλέπεις παντού στον δημόσιο χώρο, στον τρόπο που οδηγούμε, που παρκάρουμε, που αναζητούμε την προσοχή των γιατρών και των νοσηλευτών σε ένα νοσοκομείο γεμάτο κόσμο προσπερνώντας (αν όχι ποδοπατώντας) όσους περιμένουν. Στη χώρα που «ξέρουμε καλύτερα» από το να ακολουθούμε τους κανόνες, ο τολμών νικά.

Το ερώτημα, βέβαια, επιμένει: Και με όσους δεν διαθέτουν το εθνικό νόμισμα του θράσους, τι γίνεται; Να κορνιζάρουν αυτό της ευπρέπειας και να το βλέπουν στο σπίτι τους; Να τους θεωρήσουμε αδύναμους και ακατάλληλους για τη συγκεκριμένη πίστα; Να μαζέψουν τα μπογαλάκια τους και να την κάνουν; Το λένε με αμεσότητα μερικοί οδηγοί ταξί, θα το έχετε ακούσει: «Κύριέ μου, αν δε σας αρέσει (πληθυντικός ευγενείας προς τον πελάτη), να φύγετε να πάτε αλλού».  

Η προσέγγιση αυτή, παρότι κυρίαρχη, είναι μυωπική. Δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε στην αρχαιότητα, στον Ευριπίδη ή στους Στωικούς φιλοσόφους. Ξέρουμε πολύ καλά πως όσοι θεωρούνται «λοξοί» ή αποτραβηγμένοι από τον γενικό κανόνα είναι συχνά αυτοί που πάνε τον κόσμο μας μπροστά.

Οι πιο παρατηρητικοί, όσοι δεν τρέχουν ολημερίς να ανταλλάξουν νομίσματα θράσους, βλέπουν σήμερα μια μορφή ευφυΐας σε όσους κρατούν το νόμισμα της εγκράτειας. Διαβάζει κανείς μια συνειδητή επιλογή. Το αποφάσισαν. Ο δικός τους δρόμος είναι «προς τα μέσα», προς τον χώρο που παραμένει –όσο γίνεται– απρόσβλητος. Θα είμαστε άραγε ΟΚ ως χώρα αν όλοι αυτοί οι άνθρωποι φύγουν στο εξωτερικό, αν προστεθούν κι αυτοί σε όσους ήδη έφυγαν;

Δεν γίνεται μια χώρα να ανταμείβει μόνο το θράσος: σε αυτή την περίπτωση καήκαμε. Πρέπει να υπάρχει χώρος και για την αξία που δεν «φωνάζει». Να μπορεί στοιχειωδώς να αναπνεύσει και να αναπτυχθεί. Γι’ αυτό ακριβώς χρειαζόμαστε τους κανόνες. Λάθος κάναμε τόσα χρόνια στη Μεταπολίτευση τόσοι «προοδευτικοί»: δεν είναι «χούντα» οι κανόνες. Αυτοί μόνο προστατεύουν τους υπόλοιπους από τη «χούντα» του θράσους. Και βέβαια, ένα κανονικό κράτος. Κάπου να ακουμπήσει κι αυτός που δεν του ταιριάζει το εθνικό μας νόμισμα. Αλλιώς θα μας μουντζώσουν και θα σηκωθούν να φύγουν και οι τελευταίοι –και θα είναι κυρίως νέοι.

Ακόμη και όσοι συνεχίζουν εδώ, επιλέγοντας να μη φωνάζουν όντας ήδη ευνοημένοι (αυτό είναι το μοντέλο που φωταγωγείται), αυτοί που δεν μπορούν παρά να σέβονται τον διπλανό τους και δεν θέλουν να μας επιβάλουν την αφεντομουτσουνάρα τους, θα ακολουθήσουν την προτροπή των ταξιτζήδων. Και θα μείνουμε με τους δυο παρουσιαστές της τηλεόρασης και τον Θύμιο Λυμπερόπουλο.

ΥΓ: Ενα ενδιαφέρον βιβλίο που πραγματεύεται τέτοια θέματα είναι αυτό της Σούζαν Κέιν με τίτλο Quiet: The Power of Introverts in a World That Can’t Stop Talking (Η δύναμη των εσωστρεφών σε έναν κόσμο που δεν σταματά να μιλάει).

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News