Η κατάρρευση ενός κρίσιμου για το κλίμα της Γης ρεύματος του Ατλαντικού (Gulf Stream, Ρεύμα του Κόλπου) δεν μπορεί πλέον να θεωρείται γεγονός χαμηλής πιθανότητας, σύμφωνα με νέα μελέτη – γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επείγουσες τις μεγάλες περικοπές στις εκπομπές ορυκτών καυσίμων για την αποφυγή των καταστροφικών επιπτώσεων, όπως επεσήμανε πριν λίγες μέρες ο Guardian.
Η Ατλαντική μεσημβρινή ανατρεπόμενη κυκλοφορία (με τα αρχικά AMOC στα αγγλικά) αποτελεί σημαντικό τμήμα του παγκόσμιου κλιματικού συστήματος. Φέρνει τροπικό νερό που έχει θερμανθεί από τον ήλιο στην Ευρώπη και στην Αρκτική, όπου ψύχεται και βυθίζεται σχηματίζοντας ένα βαθύ ρεύμα επιστροφής. Η κλιματική κρίση την έχει φέρει στο πιο αδύναμο σημείο της εδώ και 1.600 χρόνια.
Κλιματικά μοντέλα έδειξαν πρόσφατα ότι μια κατάρρευση του ρεύματος πριν το 2100 ήταν απίθανη, αλλά η νέα ανάλυση εξέτασε μοντέλα που εκτελέστηκαν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, έως το 2300 και το 2500. Αυτά δείχνουν ότι το σημείο καμπής που καθιστά αναπόφευκτη την αναστολή λειτουργίας της AMOC είναι πιθανό να ξεπεραστεί μέσα σε λίγες δεκαετίες, αλλά ότι η ίδια η κατάρρευση ίσως δεν συμβεί παρά μόνο 50 έως 100 χρόνια αργότερα.
Η έρευνα διαπίστωσε ότι εάν οι εκπομπές άνθρακα συνεχίσουν να αυξάνονται, το 70% των μοντέλων προβλέπει κατάρρευση, ενώ με ένα ενδιάμεσο επίπεδο εκπομπών, το 37% των μοντέλων κάνει το ίδιο. Ακόμα και στην περίπτωση χαμηλών μελλοντικών εκπομπών άνθρακα, η διακοπή λειτουργίας της AMOC προβλέπεται από το 25% των μοντέλων.
Οι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει ότι η κατάρρευση του ρεύματος πρέπει να αποφευχθεί «με κάθε κόστος», καθώς θα μετατόπιζε τη ζώνη τροπικών βροχοπτώσεων στην οποία βασίζονται εκατομμύρια άνθρωποι για να καλλιεργήσουν την τροφή τους, θα βύθιζε τη δυτική Ευρώπη σε ακραίους κρύους χειμώνες και καλοκαιρινές ξηρασίες, και θα πρόσθετε 50 εκατοστά στην ήδη ανερχόμενη στάθμη της θάλασσας.
Τα νέα αποτελέσματα είναι σοκαριστικά, σύμφωνα με αναλυτές της κλιματικής αλλαγής που θεωρούσαν ως τώρα ότι η πιθανότητα κατάρρευσης της Ατλαντικής μεσημβρινής ανατρεπόμενης κυκλοφορίας ως αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη ήταν μικρότερη από 10% – ενώ τώρα, ακόμη και σε ένα σενάριο χαμηλών εκπομπών, με την τήρηση της συμφωνίας του Παρισιού, είναι πάνω του 25% πιθανή.
Οι κλιματολόγοι διαπίστωσαν ότι το περιθώριο για την αποφυγή της κατάρρευσης της AMOC είναι τα επόμενα 10 με 20 χρόνια. Εντόπισαν τα πρώτα προειδοποιητικά σημάδια ενός σημείου καμπής το 2021, ενώ γνωρίζουν ότι το ρεύμα έχει ήδη καταρρεύσει στο μακρινό παρελθόν.
Η σχετική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Environmental Research Letters, ανέλυσε τα τυποποιημένα μοντέλα που χρησιμοποιούνται από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή. Οι επιστήμονες ανησύχησαν ιδιαίτερα όταν διαπίστωσαν ότι σε πολλά μοντέλα το σημείο καμπής επιτυγχάνεται μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες, μετά το πέρας των οποίων το κλείσιμο της AMOC γίνεται αναπόφευκτο εξαιτίας μιας αυτοενισχυόμενης ανάδρασης.
Οι θερμοκρασίες του αέρα αυξάνονται ραγδαία στην Αρκτική λόγω της κλιματικής κρίσης, που σημαίνει ότι ο ωκεανός ψύχεται πιο αργά εκεί. Το θερμότερο νερό είναι λιγότερο πυκνό και επομένως βυθίζεται πιο αργά. Αυτή η επιβράδυνση επιτρέπει τη συσσώρευση περισσότερων βροχοπτώσεων στα αλμυρά επιφανειακά νερά, καθιστώντας τα επίσης λιγότερο πυκνά και επιβραδύνοντας περαιτέρω την βύθιση, σχηματίζοντας τον βρόχο ανατροφοδότησης.
Μια άλλη νέα μελέτη, χρησιμοποιώντας διαφορετική προσέγγιση, διαπίστωσε επίσης ότι το σημείο καμπής πιθανότατα θα επιτευχθεί γύρω στα μέσα του αιώνα. Μόνο λίγα από τα μοντέλα της Διακυβερνητικής έχουν εφαρμοστεί για μετά το 2100, επομένως οι ερευνητές εξέτασαν επίσης ποια από αυτά που εφαρμόστηκαν έδειχναν ότι το ρεύμα βρισκόταν ήδη σε οριακή παρακμή – και οδηγήθηκε στα προαναφερθέντα ποσοστά.
Τα πραγματικά στοιχεία είναι ίσως ακόμα χειρότερα, καθώς τα μοντέλα δεν συμπεριέλαβαν τον χείμαρρο του νερού που λιώνει από την παγόστρωση της Γροιλανδίας, το οποίο επίσης αναζωογονεί τα νερά των ωκεανών. Παρ’ όλα αυτά, η ακριβής εποχή της κατάρρευσης της AMOC δεν μπορεί να προβλεφθεί, λόγω της έλλειψης άμεσων παρατηρήσεων του ωκεανού.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο ωκεανός ήδη αλλάζει, και προβλεπόμενες μετατοπίσεις στη μεταφορά θερμότητας στον Βόρειο Ατλαντικό συνιστούν πραγματική ανησυχία. Ακόμα κι αν μια κατάρρευση δεν μοιάζει πολύ πιθανή, αναμένεται σημαντική εξασθένηση του ρεύματος – και αυτό από μόνο του θα μπορούσε να έχει σοβαρές επιπτώσεις στο κλίμα της Ευρώπης τις επόμενες δεκαετίες.
