Ο Αράς Αζίζι, μόλις στα 20 του, όντας ενεργό μέλος κοινωνικών κινημάτων κατά του καθεστώτος του Ιράν και έχοντας συλληφθεί ήδη μία φορά, εγκατέλειψε την Τεχεράνη και μετανάστευσε στο εξωτερικό για να σπουδάσει. Σήμερα, στα 37 του, ο ιρανός συγγραφέας και ιστορικός ζει, πλέον, στις ΗΠΑ, όπου είναι λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ και αρθρογραφεί στο The Atlantic, έχοντας γράψει και δύο βιβλία για την πατρίδα του.
Αναμενόμενα, από τα ξημερώματα της 13ης Ιουνίου που άρχισε η επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν, ο Αράς Αζίζι κοιμάται ελάχιστες ώρες και ενημερώνεται διαρκώς για τις εξελίξεις στην πατρίδα του, συνομιλώντας με φίλους και συγγενείς του, ενώ παραθέτει, συγχρόνως, τις απόψεις του, τόσο στο αμερικανικό περιοδικό όπου εργάζεται, όσο και σε άλλα διεθνή μέσα, περιλαμβανομένης και της ισραηλινής Haaretz.
Τι έγραψε, οπότε, ο Αράς Αζίζι μετά από τις αμερικανικές επιθέσεις τα ξημερώματα της Κυριακής στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν; Πως ενέτειναν περαιτέρω μία ολοένα πιο ανοιχτή συζήτηση για το μέλλον της χώρας καθώς και για το εάν ο ανώτατος ηγέτης αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ θα πρέπει να παραμείνει στην εξουσία.
Επικαλούμενος δύο πηγές που μετείχαν στις σχετικές συζητήσεις σημειώνει πως τις ημέρες που προηγήθηκαν της αμερικανικής παρέμβασης, μια ομάδα ιρανών επιχειρηματιών, πολιτικών και στρατιωτικών προσωπικοτήτων και συγγενών υψηλόβαθμων κληρικών, είχαν ήδη αρχίσει να καταστρώνουν ένα σχέδιο -εάν όχι ακριβώς να εξυφαίνουν μια συνωμοσία- για τη διακυβέρνηση του Ιράν χωρίς τον Χαμενεΐ, είτε σε περίπτωση εξόντωσης-θανάτου του 86χρονου ηγέτη είτε σε περίπτωση παραγκωνισμού του.
Για να συνέβαινε κάτι τέτοιο, με βάση το σύνταγμα, η Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων, ένα σώμα 88 κληρικών, θα έπρεπε να ψηφίσει υπέρ της αποπομπής του Χαμενεΐ, αλλά η διοργάνωση μιας τέτοιας ψηφοφορίας υπό τις τρέχουσες συνθήκες είναι απίθανη. Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν θα μπορούσε επίσης να παραγκωνιστεί πιο ανεπίσημα, εάν, για παράδειγμα, άνθρωποι του στενού του περιβάλλοντος τον πίεζαν ή τον έπειθαν να εκχωρήσει την πραγματική εξουσία σε κάποιον προσωρινό αντικαταστάτη του.
Σύμφωνα με το εν λόγω σχέδιο μια ολιγομελής επιτροπή ηγεσίας που αποτελείτο από υψηλόβαθμους αξιωματούχους θα αναλάμβανε τη διακυβέρνηση της χώρας και θα διαπραγματευόταν μια συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες για τον τερματισμό των ισραηλινών επιθέσεων.
♦ Διαβάστε: Πώς μπορεί να αλλάξει καθεστώς το Ιράν;
Οπως σημειώνει στο άρθρο του ο Αράς Αζίζι, οι πηγές που του μίλησαν, ανέφεραν πως φοβόντουσαν μην τυχόν αποκαλυφθούν, αλλά επέλεξαν να το κάνουν, με την ελπίδα ότι η αποκάλυψη θα μπορούσε να τους βοηθήσει να αξιολογήσουν τις αντιδράσεις, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Αποκάλυψαν επίσης ότι, παρόλο που ο ίδιος δεν μετείχε στις σχετικές συζητήσεις, ο πρώην πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ρουχανί προοριζόταν να αναλάβει βασικό ρόλο στην επιτροπή διακυβέρνησης και ότι ορισμένοι από τους εμπλεκόμενους στρατιωτικούς αξιωματούχους βρίσκονταν σε τακτική επαφή με ομολόγους τους από μια μεγάλη χώρα του Κόλπου, επιδιώκοντας τρόπον τινά συναίνεση για την αλλαγή της πορείας του Ιράν και της σύνθεσης της ηγεσίας του.
«Η δική μας είναι απλώς μια ιδέα», είπε μία από τις δύο πηγές που μίλησαν στον Αζίζι. «Η Τεχεράνη είναι, πλέον, γεμάτη με τέτοιες πλεκτάνες. Μιλούν επίσης με τους Ευρωπαίους για το μέλλον του Ιράν. Ολοι γνωρίζουν ότι οι μέρες του Χαμενεΐ είναι μετρημένες. Ακόμα κι εάν παραμείνει στο αξίωμα, δεν θα έχει πραγματική εξουσία».
Αυτό συνέβη πριν από τον βομβαρδισμό των ΗΠΑ. «Νομίζω ότι οι πιθανότητες να καταφέρουμε να παραγκωνίσουμε με κάποιο τρόπο τον Χαμενεΐ έχουν πλέον αυξηθεί», είπε η ίδια πηγή λίγες ώρες μετά από την αμερικανική επιδρομή. «Αλλά όλοι ανησυχούμε και δεν είμαστε σίγουροι. Θα μπορούσε επίσης να συμβεί ακριβώς το αντίθετο», πρόσθεσε.
Το άλλο άτομο που συμμετείχε στις συζητήσεις και μίλησε στον Αζίζι, δήλωσε πως μετά από τις επιθέσεις ήταν πια λιγότερο αισιόδοξος για το σχέδιο της ομάδας με στόχο την επίτευξη μιας ειρήνης με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Δεν απέκλεισε, όμως, το ενδεχόμενο, «ακόμη και εάν το Ιράν επιλέξει να κρατήσει μια πιο πολεμική στάση απέναντι στις ΗΠΑ, ίσως να χρειαστεί να παραμεριστεί ο Χαμενεΐ».
Σε κάθε περίπτωση αποτελεί γεγονός, τουλάχιστον σύμφωνα με τις πηγές του Αζίζι, πως μετά από την αμερικανική εμπλοκή οι διάφοροι κύκλοι που πρόσκεινται στο καθεστώς παρουσιάζονται διχασμένοι ως προς την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί. Ορισμένοι, περιλαμβανομένων των πηγών που μίλησαν στο Αράς Αζίζι, επιδιώκουν μια συμφωνία με τον Τραμπ, ακόμη και εάν αυτό συνεπάγεται την εγκατάλειψη του Χαμενεΐ. Αλλοι θεωρούν ότι το Ιράν πρέπει να αντεπιτεθεί, γιατί διαφορετικά θα προκαλέσει περαιτέρω επιθετικότητα.
«Το Ιράν θα απαντήσει και ο πόλεμος θα επεκταθεί, έστω και μόνο προσωρινά», προέβλεψε λίγο μετά από τις επιθέσεις ο Μοσταφά Νατζάφι, ένας ειδικός σε θέματα ασφαλείας από την Τεχεράνη με προσβάσεις στο ιρανικό κατεστημένο. Μία ημέρα νωρίτερα, πριν ο Τραμπ ανάψει το πράσινο φως, είχε πει στον Αζίζι ότι το Ιράν είχε ήδη προετοιμαστεί για μια αμερικανική εμπλοκή αλλά και για αρκετούς μήνες πολέμου.
Σημείωσε επίσης ότι, παρά την εβδομάδα σκληρών ισραηλινών επιθέσεων, τα αποθέματα του Ιράν σε πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη ήταν ακόμη σημαντικά, προσθέτοντας ότι η μεγάλη εμπειρία της χώρας στον ασύμμετρο πόλεμο, της επιτρέπει να εμπλακεί σε μια παρατεταμένη σύρραξη με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ.
Ο ιρανός ειδικός σημείωσε επίσης ότι έως τα ξημερώματα της Κυριακής το Ιράν επιδίωκε να αποτρέψει την εμπλοκή των ΗΠΑ, επιλέγοντας να μην στρέψει τους όποιους περιφερειακούς του συμμάχους κατά αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή. Πλέον, όμως, αυτό μπορεί να αλλάξει, αν και από αυτήν την άποψη οι επιλογές της Τεχεράνης είναι περιορισμένες, δεδομένου ότι η Χεζμπολάχ στον Λίβανο πρακτικά δεν υπάρχει ενώ οι φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές του Ιράκ πιθανώς δεν θέλουν να κατηγορηθούν ότι σέρνουν τη χώρα σε μια νέα σύρραξη, ενόψει, μάλιστα, το φθινόπωρο, εθνικών εκλογών.
Κάποιοι στο κυβερνών κατεστημένο έχουν υπονοήσει ότι η χώρα θα αποχωρήσει από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Οπλων και θα επιδιώξει ανοιχτά την απόκτηση μιας πυρηνικής βόμβας. Αυτό ταιριάζει με την πολεμική διάθεση που επιδεικνύουν ακόμη και μετριοπαθή στοιχεία. Για παράδειγμα, πριν από την επίθεση των ΗΠΑ, ο Αλί Λαριτζανί, πρώην πρόεδρος του κοινοβουλίου, απείλησε προσωπικά τον Ραφαέλ Γκρόσι, τον επικεφαλής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, λέγοντας ότι το Ιράν θα τον «κυνηγήσει» μετά τον πόλεμο.
Οσο για τη συνέχεια, τις επόμενες ημέρες το Ιράν θα μπορούσε κάλλιστα να απαντήσει με μια συμβολική επίθεση, σε αμερικανικές βάσεις στο Ιράκ, προέβλεψε στον Αράς Αζίζι, ο Μοτζτάμπα Ντεγκάνι, ειδικός στο ιρανικό καθεστώς που ζει και εργάζεται στην Ευρώπη. Θεωρεί, ωστόσο, ότι μια τέτοια κίνηση πιθανότατα θα επέκτεινε τον πόλεμο και θα οδηγούσε στην πτώση του Χαμενεΐ, καθώς κάποια αντίπαλη παράταξη θα παρακινούνταν στη συνέχεια να καταλάβει τα ηνία και να επιδιώξει μια συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
«Επί χρόνια, ο Χαμενεΐ ηγείται της χώρας του με συνθήματα όπως “Θάνατος στην Αμερική” και “Θάνατος στο Ισραήλ”, αποφεύγοντας παράλληλα συρράξεις στην πατρίδα του. Τώρα το ιρανικό έδαφος δέχεται πυρά και από τα δύο [δυνάμεις]. Η χώρα είναι αντιμέτωπη με μια δύσκολη επιλογή: είτε επεκτείνει τον πόλεμο και διακινδυνεύει να προκαλέσει περισσότερη εχθρότητα στις χώρες του Κόλπου που φιλοξενούν αμερικανικές βάσεις, είτε επιδιώκει έναν ιστορικό συμβιβασμό με τις ΗΠΑ που θα σήμαινε το ξεπέρασμα της δεκαετιών εχθρότητάς τους. Η στάση του Χαμενεΐ είναι ταυτόχρονα μια στάση αντίστασης και επιφυλακτικότητας σε βαθμό δειλίας. Οι ελίτ γύρω του αναρωτιούνται εάν θα πρέπει να παραμεριστεί στην επιδίωξη οποιασδήποτε από τις δύο επιλογές», όπως συνοψίζει ο Αράς Αζίζι.
