Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, άλλοτε σύμβολο ελπίδας για έναν πιο φιλελεύθερο και δυτικότροπο προσανατολισμό της Ρωσίας, έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πιο φανατικούς και επιθετικούς εκφραστές της αντιδυτικής και πυρηνικής ρητορικής του Κρεμλίνου.
Από πρόεδρος που προωθούσε τη συνεργασία με τη Δύση, έχει μεταμορφωθεί σε μια φιγούρα που προκαλεί, απειλεί και προειδοποιεί για τον κίνδυνο παγκόσμιας σύρραξης. Η πορεία του, από «λευκό ιππότη» της ρωσικής φιλελεύθερης ελπίδας σε υπέρμαχο του πυρηνικού εκβιασμού, αποτυπώνει εύγλωττα τη βαθιά μεταμόρφωση της Ρωσίας του Πούτιν και τις σκοτεινές προεκτάσεις της στην παγκόσμια ασφάλεια, γράφουν οι Financial Times.
Πριν από λίγες ημέρες. ένα ιδιαίτερα προκλητικό σχόλιό του Μεντβέντεφ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οδήγησε τον αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να διατάξει την μετακίνηση δύο πυρηνικών υποβρυχίων.
Ο Μεντβέντεφ άφησε να εννοηθεί ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται ένα βήμα πριν την άμεση στρατιωτική σύγκρουση με τη Ρωσία, εξαιτίας των πιέσεων προς τον Πούτιν για κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Ο Τραμπ απάντησε ότι «τα λόγια έχουν σημασία» και μπορεί να οδηγήσουν σε απρόβλεπτες συνέπειες. «Ελπίζω τούτη να μην είναι μία από αυτές τις περιπτώσεις», έγραψε στα κοινωνικά δίκτυα.
Η ανάρτηση του Μεντβέντεφ είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα σε μια απρόσμενη πολιτική μεταστροφή, που έχει εκπλήξει ακόμη και τους γνώστες του ρωσικού πολιτικού σκηνικού. Από πρόσωπο – κλειδί στις σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση και υπέρμαχος του εκσυγχρονισμού, έχει εξελιχθεί σε θιασώτη του πυρηνικού εκφοβισμού και του αντικινεζικού, αντιδυτικού λαϊκισμού, κυρίως μέσω του X (πρώην Twitter) και του Telegram.
Από την έναρξη της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, ο Μεντβέντεφ έχει σταθερά ενισχύσει τη ρητορική του υπέρ της χρήσης πυρηνικών όπλων, παρουσιάζοντας τη Δύση ως υπαρξιακό εχθρό της Ρωσίας. Σε πρόσφατη ανάρτησή του, χαρακτήρισε το δυτικό «τελεσίγραφο» στον Πούτιν ως «βήματα προς τον πόλεμο». Σε άλλη δημοσίευση στο Telegram, έκανε αναφορά στο περίφημο ρωσικό «Dead Hand», ένα σύστημα πυρηνικής αντίδρασης της εποχής του Ψυχρού Πολέμου που ενεργοποιείται αυτόματα σε περίπτωση που η Ρωσία δεχθεί πυρηνική επίθεση.
Το Παρελθόν: Φιλελεύθερος, ή σκιά του Πούτιν;
Το εντυπωσιακό στην περίπτωση του Μεντβέντεφ είναι η απόλυτη αντίθεση ανάμεσα στο «πριν» και το «μετά», σημειώνουν οι Financial Times. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του (2008–2012), είχε προβληθεί ως το «πιο δυτικό» πρόσωπο του Κρεμλίνου. Είχε επισκεφθεί τη Σίλικον Βάλεϊ, είχε λάβει προσωπικά ως δώρο ένα iPhone από τον Στιβ Τζομπς, είχε εμφανιστεί σε ανεξάρτητα ρωσικά ΜΜΕ, ενώ είχε εκφράσει και την αγάπη του για το ροκ συγκρότημα Deep Purple.
Ωστόσο, ήταν ευρέως γνωστό ότι ο Μεντβέντεφ δεν ήταν ποτέ ένας πραγματικά αυτόνομος ηγέτης. Ηταν, ουσιαστικά, ο «αναπληρωματικός» του Πούτιν. Ορισμένοι αναλυτές είχαν προειδοποιήσει από τότε να μην υποτιμηθεί η σημασία του. Ο πολιτικός φιλόσοφος Γκρεγκ Γιούντιν επισημαίνει στους FT: «Ο,τι λέει ο Μεντβέντεφ, το έχει ακούσει από τον Πούτιν. Δεν θα τολμούσε ποτέ να εκφράσει άποψη εκτός της “γραμμής” του Κρεμλίνου».
Το 2012, ο Πούτιν επανήλθε στην προεδρία και επανέφερε τον Μεντβέντεφ στη θέση του πρωθυπουργού. Αργότερα τον υποβάθμισε περαιτέρω, τοποθετώντας τον σε έναν μάλλον διακοσμητικό ρόλο, ως αναπληρωτής επικεφαλής του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας. Ενας πρώην υψηλόβαθμος ρώσος αξιωματούχος ανέφερε στους FT ότι ο Μεντβέντεφ ουσιαστικά «ευνουχίστηκε» πολιτικά, με όλους τους οικονομικούς υποστηρικτές του να καταλήγουν στη φυλακή. Ωστόσο, ο Πούτιν τον κράτησε κοντά του, ίσως για να του υπενθυμίζει την ισχύ του.
Η ρητορική του εξτρεμισμού: Πραγματική ή Θεατρική;
Η σταδιακή, αλλά αποφασιστική μεταμόρφωση του Μεντβέντεφ επιταχύνθηκε με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Πολλοί ρώσοι αξιωματούχοι άλλαξαν τόνο, αλλά ο Μεντβέντεφ ξεχώρισε, υιοθετώντας σχεδόν ακραία γλώσσα. Ο Μάικλ ΜακΦολ, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στη Ρωσία, που είχε υπηρετήσει επί Μεντβέντεφ, ερμηνεύει τη στάση του ως αποτέλεσμα «ανασφάλειας». «Δεν ανήκει στον κύκλο των μυστικών υπηρεσιών. Είναι από άλλη σχολή. Για να επιβιώσει, ένιωσε ότι έπρεπε να γίνει πιο σκληρός και από τους σκληρούς», εξηγεί στους FT.
Παράλληλα, ρωσικά ΜΜΕ και αντικαθεστωτικοί πολιτικοί έχουν αφήσει υπονοούμενα για υπερβολική κατανάλωση αλκοόλεκ μέρους του, κάτι που ίσως εξηγεί την επιθετική συμπεριφορά του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δημοσίευμα της ερευνητικής ιστοσελίδας The Insider συσχέτισε την ένταση των αναρτήσεών του με τις ημερομηνίες παραδόσεων κρασιού από αμπελώνες που φημολογείται ότι συνδέονται με τον ίδιο.
Αλλοι εκτιμούν ότι πρόκειται για μια καλά οργανωμένη «θεατρική παράσταση». Οτι ο Μεντβέντεφ υιοθετεί σκόπιμα αυτή τη ρητορική για να παραμείνει χρήσιμος και πολύτιμος στο νέο σύστημα. Ισως να είναι πλέον κάτι σαν τον «τρελό του βασιλιά», γράφουν οι FT· χρήσιμος για να λέει τα πράγματα που ο Πούτιν δεν θέλει να πει δημόσια.
Ο Μεντβέντεφ έχει φτάσει στο σημείο να αποκαλεί δυτικούς ηγέτες με χλευαστικά ή προσβλητικά προσωνύμια. Αποκάλεσε τον Ζελένσκι «τοξικομανή», τους ηγέτες της Γαλλίας και της Βρετανίας «ευρωπαϊκά φρικιά» και «λακέδες της Ουάσινγκτον». Οσο για τον γερμανό καγκελάριο Μερτς, τον χαρακτηρίζει συχνά «Ναζί».
Σε πρόσφατο παραλήρημά του για τον επικεφαλής του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, υπαινίχθηκε πως «το παράκανε με τα παραισθησιογόνα» και πρότεινε να μάθει ρωσικά, γιατί μπορεί να του χρειαστούν σε στρατόπεδο στη Σιβηρία.
Εχει ενδιαφέρον, γράφουν οι FT, ότι απέναντι στον Τραμπ διατηρούσε ως πρόσφατα πιο ήπιο τόνο. Μετά από τηλεφωνική επικοινωνία του Πούτιν με τον Τραμπ, ο Μεντβέντεφ έγραψε: «Στην τραπεζαρία υπάρχουν μόνο δύο, η Ρωσία και οι ΗΠΑ. Ορεκτικά: Λαχανάκια βρυξελλών, fish & chips, παριζιάνικος κόκορας. Κυρίως πιάτο: κοτολέτα αλά Κίεβο».
Ομως, σύντομα αυτό άλλαξε. Οταν ο Τραμπ προειδοποίησε ότι «πολύ άσχημα πράγματα» περιμένουν τη Ρωσία αν δεν υπογράψει ειρηνευτική συμφωνία, ο Μεντβέντεφ ανταπάντησε: «Εγώ ξέρω ένα μόνο πραγματικά ΑΣΧΗΜΟ πράγμα, τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ελπίζω να το καταλαβαίνει ο Τραμπ!».
Ο Τραμπ από την πλευρά του, τον αποκάλεσε «αποτυχημένο πρώην πρόεδρο της Ρωσίας, που νομίζει ότι ακόμα είναι στην εξουσία».
Η αντίδραση του Κρεμλίνου ήταν πιο προσεκτική. Ο εκπρόσωπος του Πούτιν, Ντμίτρι Πεσκόφ, τόνισε ότι πρόκειται για «πολύ ευαίσθητα ζητήματα που απαιτούν προσοχή και σύνεση». Υπογράμμισε ότι η Ρωσία παραμένει υπέρμαχος του πυρηνικού αφοπλισμού, ενώ κάλεσε όλες τις πλευρές να είναι προσεκτικές με τη ρητορική τους.
Λίγες ώρες μετά τη δήλωση Πεσκόφ, ο Μεντβέντεφ επανήλθε, γράφουν οι FT, με νέα ανάρτηση, στην οποία έγραψε ότι η αποχώρηση της Ρωσίας από τις παλιές πυραυλικές συμφωνίες αποτελεί απάντηση στην «αντιρωσική πολιτική του ΝΑΤΟ». «Αυτή είναι η νέα πραγματικότητα με την οποία πρέπει όλοι να συμβιβαστούν», έγραψε, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο για περαιτέρω κινήσεις.
Είναι πλέον σαφές ότι ο Μεντβέντεφ δεν είναι ο ίδιος άνθρωπος που κάποτε έδωσε συνέντευξη στους Financial Times και μιλούσε για τεχνολογία και ροκ μουσική. Η μεταμόρφωσή του, είτε προέρχεται από προσωπική πικρία, είτε είναι σκόπιμη στρατηγική, αντικατοπτρίζει και τη βαθιά μετάλλαξη του σύγχρονου ρωσικού καθεστώτος.
