Η πρώτη επανάσταση στις μετακινήσεις έγινε με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ακολούθησαν τα πατίνια και τώρα σειρά έχουν τα ποδήλατα.

Ολο και περισσότερες πόλεις ανά την υφήλιο, όπως αναφέρει σε εκτενές δημοσίευμα ο Economist, βλέπουν τον αριθμό των ποδηλάτων στους δρόμους τους να αυξάνεται, όχι για λόγους ψυχαγωγίας ή άθλησης αλλά επειδή όλο και περισσότεροι πολίτες τα χρησιμοποιούν για να πηγαίνουν στη δουλειά τους.

Μία από τις πόλεις που καμαρώνει για τα ρεκόρ μετακινήσεων με ποδήλατο είναι το Μόντρεαλ στον Καναδά.

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας και σίγουρα από τη στιγμή που τα ηνία του δήμου ανέλαβε, το 2017, η Βαλερί Πλαντ, η πόλη έχει κατακτήσει την κορυφή στη χρήση ποδηλάτου για καθημερινές μετακινήσεις στην περιοχή της Βορείου Αμερικής.

Σε κάποιες γειτονιές τα ποδήλατα αντιστοιχούν στο 1/5 όλων των μετακινήσεων, οριακά πίσω από τα αυτοκίνητα. Η χρήση της εφαρμογής Bixi, για ενοικίαση ποδηλάτου έχει διπλασιαστεί από το 2019 έως και σήμερα, και οι μετακινήσεις με το συγκεκριμένο μέσο έφθασαν στα 13 εκατ. το 2024.

Σύμφωνα με τον Economist, η έκρηξη της χρήσης ποδηλάτου στο Μόντρεαλ αποτελεί ένα κλασσικό παράδειγμα του πώς μία νέα τεχνολογία μετακίνησης αλλάζει πλήρως το τοπίο των πόλεων στις πλούσιες χώρες.

Το ποδήλατο άλλωστε έχει πολλά πλεονεκτήματα: μηδενική ή ελάχιστη χρήση ενέργειας, μηδενικό κόστος, μείωση του μποτιλιαρίσματος αλλά και της ρύπανσης και εξάλειψη της ανάγκης για δημιουργία μεγάλων χώρων στάθμευσης. Και όπως συμβαίνει με κάθε ανατρεπτική τεχνολογία, ενώ οι πόλεις κάνουν περισσότερα για να καταστεί η ποδηλασία ευχάριστη, τα ποδήλατα διχάζουν την κοινή γνώμη και προκαλούν «πολιτισμικούς πολέμους».

Παρότι τα ρομποταξί σημειώνουν εντυπωσιακή ανάπτυξη, φαίνονται αργοκίνητα σε σύγκριση με τους πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς που αναπτύσσει το ποδήλατο. Η Waymo, η εταιρεία αυτόνομων ταξί της Alphabet, δηλώνει με υπερηφάνεια ότι τα οχήματά της πραγματοποιούν περίπου 250.000 διαδρομές την εβδομάδα. Αλλά στη Νέα Υόρκη, αυτός ο αριθμός διαδρομών επιτυγχάνεται μέσα σε τρεις ημέρες μόνο με το δημοτικό σύστημα ποδηλάτων κοινής χρήσης.

Στο Λονδίνο, τα ποδήλατα πλέον υπερτερούν αριθμητικά των αυτοκινήτων στο οικονομικό κέντρο της πόλης. Το Παρίσι πλησιάζει τις παραδοσιακές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες του ποδηλάτου — το Αμστερνταμ και την Κοπεγχάγη — αν και σε αυτές η ποδηλασία εξακολουθεί να αυξάνεται. Στην Κοπεγχάγη, σχεδόν το ήμισυ των καθημερινών μετακινήσεων προς εργασία και σχολείο γίνεται πλέον με ποδήλατο.

Ακόμη και στο Πεκίνο, τριάντα χρόνια αφότου οι ποδηλάτες εκτοπίστηκαν από τους δρόμους για να δοθεί χώρος στα αυτοκίνητα, ο αριθμός τους αυξάνεται και πάλι. Μόνο που σήμερα οι κάτοικοι προτιμούν πολυτελή ποδήλατα τύπου Brompton αντί για τα μαύρα Flying Pigeon, το εμβληματικό μοντέλο των δεκαετιών που ακολούθησαν την κομμουνιστική επανάσταση.

Η «έκρηξη» των ηλεκτρικών ποδηλάτων καταγράφεται και στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Στην Ντάκα του Μπανγκλαντές, τα ηλεκτρικά ρίκσα αντικαθιστούν ραγδαία τα βενζινοκίνητα, ενώ σε πολλές ανατολικοαφρικανικές πόλεις αυξάνονται θεαματικά τα ηλεκτρικά ταξί-μοτοσικλέτες.

Τι έφερε τη στροφή στα ποδήλατα

Η πρώτη αιτία αυτής της «αναγέννησης των δύο τροχών» ήταν η πανδημία, επισημαίνει ο Economist. Μετά το ξέσπασμα του κορονοϊού, οι πωλήσεις ποδηλάτων εκτινάχθηκαν καθώς οι εργαζόμενοι απέφευγαν τα μέσα μαζικής μεταφοράς και οι κυβερνήσεις δημιούργησαν προσωρινούς ποδηλατοδρόμους για να ενθαρρύνουν την κοινωνική αποστασιοποίηση.

Σε αμερικανική έρευνα, το 18% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι αγόρασαν ποδήλατο –πολλοί για πρώτη φορά– συμβάλλοντας σε αύξηση 16% του μέσου εβδομαδιαίου αριθμού διαδρομών με ποδήλατο μεταξύ των καλοκαιριών 2019 και 2020. Στο Τόκιο, 23% των επιχειρηματιών μετακινήθηκαν με ποδήλατο για να αποφύγουν τον συνωστισμό στα τρένα.

Η δεύτερη αιτία ήταν η πρόοδος στις μπαταρίες και στην τεχνολογία των e-bikes (ηλεκτρικά ποδήλατα), που τα έκανε πιο προσιτά και πιο διασκεδαστικά. Τα ηλεκτρικά ποδήλατα με υποβοήθηση πεταλιού άνοιξαν τον δρόμο και σε όσους δεν μπορούν να ντυθούν με στενό Lycra: μπορούν πλέον να φτάσουν στο ραντεβού τους χωρίς ιδρώτα. Είναι επίσης πολύ πρακτικά για τη μεταφορά παιδιών ή για τα ψώνια, κάτι που είναι δύσκολο εάν πρέπει να κάνεις και πετάλι.

Τα e-bikes επιτάχυναν θεαματικά την επιτυχία των προγραμμάτων κοινόχρηστων ποδηλάτων και τα έκαναν κερδοφόρα. Στο πρόγραμμα “Divvy” του Σικάγου, τα ηλεκτρικά ποδήλατα χρησιμοποιούνται 70% περισσότερο από τα κλασικά, παρότι είναι ακριβότερα.

Η τρίτη αιτία είναι η εξάπλωση των ποδηλατικών υποδομών. Η ποδηλασία εξαφανίστηκε στα μέσα του 20ού αιώνα όχι μόνο επειδή τα αυτοκίνητα ήταν ταχύτερα και πιο άνετα, αλλά και γιατί οι δρόμοι ήταν εξαιρετικά επικίνδυνοι για τους ποδηλάτες. Το 1950, στη Βρετανία, 805 ποδηλάτες σκοτώθηκαν στους δρόμους — δέκα φορές περισσότεροι από το 2024.

Το 1987 ο Αμερικανός σατιρικός καλλιτέχνης, Π. Τζ. Ο’Ρουρκ, προέβλεψε ότι οι ποδηλάτες θα «εξαφανιστούν» καθώς θα τους πατούν τα αυτοκίνητα. Τελικά, προς απογοήτευση των εχθρών των ποδηλάτων (και προς χαρά όλων των άλλων), δεν είχε προβλέψει την εφεύρεση του ποδηλατόδρομου.

Η δημιουργία ποδηλατοδρόμων αύξησε τους χρήστες ποδηλάτου, καθώς εξάλειψε το ενδεχόμενο κάποιο αυτοκίνητο να παρασύρει τον αναβάτη. Οι έρευνες δείχνουν ότι η ποδηλασία αυξάνεται σε χώρες όπου οι ποδηλάτες νιώθουν πιο ασφαλείς — και λίγα πράγματα τους προστατεύουν περισσότερο από την ειδική λωρίδα στους δρόμους, συμπληρώνει ο Economist.

Οι ποδηλατόδρομοι είναι, εξάλλου, πολύ φθηνότεροι από τις επεκτάσεις του μετρό, επιτρέποντας στις πόλεις να μειώσουν την κυκλοφορία και να εξοικονομήσουν χρήματα.

Οπως λέει ο Μπρεντ Τοντέριαν, πρώην πολεοδόμος του Βανκούβερ, μιλώντας στον Economist, «αν φτιάξεις καλούς ποδηλατοδρόμους και ένα σύστημα που μπορεί να ανταγωνιστεί το αυτοκίνητο, τότε τα ποδήλατα μπορούν να μειώσουν σε μεγάλο βαθμό τη συμφόρηση».

Στο Μόντρεαλ η δήμαρχος Πλαντ απαγορεύει την κυκλοφορία αυτοκινήτων σε συγκεκριμένους δρόμους τα καλοκαίρια και περιορίζει τις θέσεις στάθμευσης. Οπως η ίδια υποστήριξε στον Economist, σκοπός δεν είναι να «εξοστρακιστούν» οι οδηγοί, αλλά να μειωθεί η ταχύτητα και να γίνουν οι δρόμοι πιο ασφαλείς για όλους. Παρά τις αντιδράσεις κάποιων επιχειρηματιών, τα άδεια καταστήματα στη λεωφόρο Σεν Ντενί μειώθηκαν στο μισό μετά την κατασκευή ειδικής λωρίδας για τα ποδήλατα.

Ωστόσο, οι ασφαλέστεροι ποδηλατόδρομοι συχνά θεωρούνται αντίπαλοι των αυτοκινήτων, προκαλώντας «πόλεμο για τον δρόμο και τη στάθμευση». Στο Μόντρεαλ, αν και οι ποδηλατόδρομοι καταλαμβάνουν μόλις 2% του οδικού χώρου (ενώ οι αυτοκινητόδρομοι 80%), το ζήτημα έχει γίνει κεντρικό θέμα των δημοτικών εκλογών.

Οι αντιδράσεις

Πολιτικοί όπως ο Ρομπ Φορντ στο Τορόντο ή ο Νάιτζελ Φαράζ στη Βρετανία έχουν υιοθετήσει το σύνθημα του «πολέμου κατά των αυτοκινήτων», βλέποντας τα όρια ταχύτητας και τις λωρίδες ποδηλάτων ως ένδειξη «υστερίας ενάντια στα αυτοκίνητα».

Στο Λονδίνο, ο δήμαρχος Σαντίκ Καν δέχτηκε απειλές θανάτου για την επέκταση της ζώνης καθαρού αέρα. Στο Βερολίνο, η Χριστιανοδημοκρατική Ενωση ανέστειλε νέα σχέδια ποδηλατόδρομων που είχαν εγκρίνει οι προκάτοχοί της.

Η ποδηλατική κουλτούρα συνδέεται πλέον με προοδευτικά κοινωνικά στρώματα και αυτό εξοργίζει τους λαϊκιστές. Στην Αμερική, επί Τραμπ, το υπουργείο Μεταφορών διέταξε αναθεώρηση της ομοσπονδιακής χρηματοδότησης για έργα όπως οι ποδηλατόδρομοι. Στην Νέα Υόρκη, στις πρόσφατες προκριματικές εκλογές των Δημοκρατικών, ο Ζόραν Μαντάνι, σοσιαλιστής που δεν έχει αυτοκίνητο και δηλώνει υπερήφανος για τις χιλιάδες διαδρομές του με CitiBike, θριάμβευσε σε περιοχές με λίγους οδηγούς.

Τα μειονεκτήματα

Τα ηλεκτρικά ποδήλατα δημιουργούν, βεβαίως, και προβλήματα. Είναι βαρύτερα και ταχύτερα, και επειδή συχνά τα οδηγούν αρχάριοι, τα ατυχήματα είναι σοβαρότερα. Στο Λονδίνο, τα e-bikes της Lime έχουν συνδεθεί με αύξηση καταγμάτων ποδιών, ενώ στην Ολλανδία οι θάνατοι ποδηλατών έφτασαν σε ιστορικό υψηλό το 2022.

Επιπλέον, η άνοδος των παράνομων ταχύτατων e-bikes επιδεινώνει το πρόβλημα. Σε πόλεις όπως το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη, είναι τα αγαπημένα των ντελιβεράδων, που κερδίζουν περισσότερα όσο πιο γρήγορα παραδίδουν. Τα περισσότερα κράτη επιτρέπουν ποδήλατα έως 20 μίλια/ώρα (32 χλμ./ώρα) στις λωρίδες ποδηλάτων· στην Ευρώπη το όριο είναι 25 χλμ./ώρα. Ομως πολλά κινέζικα μοντέλα μπορούν να τροποποιηθούν ώστε να ξεπερνούν τα όρια, προκαλώντας φόβο στους πεζούς και απειλώντας την ίδια την ποδηλατική «έκρηξη».

Στη Νέα Υόρκη, η αστυνομία υπό τον δήμαρχο Ερικ Ανταμς απάντησε με κύμα συλλήψεων οδηγών e-bike — προκαλώντας έκπληξη στους υπέρμαχους της ασφάλειας, αφού οι οδηγοί αυτοκινήτων που παρανομούν συνήθως απλώς δέχονται πρόστιμα.

Παρά αυτές τις προκλήσεις, στις πόλεις όπου η ποδηλασία έχει εδραιωθεί, η ιδέα της επιστροφής σε δρόμους πνιγμένους από αυτοκίνητα θεωρείται πλέον γελοία. Στην Ολλανδία, ο πρώην πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε πήγαινε στη δουλειά με ποδήλατο. Στη Δανία, ο βασιλιάς Φρέντερικ εμφανίστηκε σε φιλανθρωπική εκδήλωση με τους δύο γιους του στο μπροστινό κουτί ενός ηλεκτρικού ποδηλάτου-φορτηγού. Στο Παρίσι, το νέο πρόβλημα είναι πλέον το… μποτιλιάρισμα ποδηλάτων, καταλήγει ο Economist.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News