Στις αρχές του 2025 η περιοχή της Σαντορίνης και οι γύρω περιοχές κλονίστηκαν από δεκάδες χιλιάδες σεισμούς. Μια νέα μελέτη διεθνούς επιστημονικής ομάδας με επικεφαλής ειδικούς από το Κέντρο Γεωεπιστημών GFZ Helmholtz και το GEOMAR Helmholtz Centre for Ocean Research Kiel δίνει πλέον την πρώτη λεπτομερή γεωλογική εξήγηση αυτής της σεισμικής κρίσης.

Συνδυάζοντας μετρήσεις από επίγειους σεισμολογικούς σταθμούς με δεδομένα που συλλέχθηκαν από όργανα στον βυθό κοντά στο υποβρύχιο ηφαίστειο Κολούμπο (περίπου 7 χλμ από τη Σαντορίνη), οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια προηγμένη τεχνική υποστηριζόμενη από τεχνητή νοημοσύνη για να εντοπίσουν τη σεισμική δραστηριότητα.

Οπως αναφέρει σε δημοσίευμα της η ιστοσελίδα SciTech Daily  η ανάλυσή δείχνει ότι σχεδόν 300 εκατομμύρια κυβικά μέτρα μάγματος ανέβηκαν από βαθιά μέσα στον γήινο φλοιό και σταμάτησαν περίπου τέσσερα χιλιόμετρα κάτω από τον ωκεάνιο πυθμένα. Καθώς ανέβαινε το μάγμα έσπασε τους γύρω βράχους προκαλώντας χιλιάδες σεισμούς και δονήσεις.

Το γεωλογικό υπόβαθρο

Η Σαντορίνη βρίσκεται μέσα στο ελληνικό ηφαιστειακό τόξο, μία από τις πιο γεωλογικά ενεργές περιοχές της περιοχής. Το νησιωτικό σύμπλεγμα σχηματίζει το όριο μιας καλντέρας που δημιουργήθηκε από μια κολοσσιαία έκρηξη πριν περίπου 3.600 χρόνια, ένα πολύ σημαντικό γεγονός στη σύγχρονη ηφαιστειακή ιστορία του πλανήτη αλλά και την ανθρωπότητα αφού οι επιπτώσεις της έκρηξης πιστεύεται ότι επηρέασαν καθοριστικά τους πολιτισμούς της Μεσογείου εκείνης της εποχής από τον Μινωϊκό μέχρι και τον Αιγυπτιακό.

Το ενεργό υποβρύχιο ηφαίστειο Κολούμπο βρίσκεται σε άμεση γειτονία με το ηφαίστειο της Σαντορίνης. Επιπλέον, η περιοχή διασχίζεται από αρκετές ενεργές γεωλογικές ζώνες ρηγμάτων, αποτέλεσμα της πίεσης της Αφρικανικής πλάκας προς τα βορειοανατολικά ενάντια στην Ελληνική πλάκα.

Ο φλοιός κάτω από την ανατολική Μεσόγειο έχει διασπαστεί σε μικροπλάκες που κινούνται μεταξύ τους και σε ορισμένες περιπτώσεις υποβυθίζονται και λειώνουν, τροφοδοτώντας έτσι την ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Η Σαντορίνη έχει παρουσιάσει πολλαπλές εκρήξεις σε ιστορικούς χρόνους, πιο πρόσφατα το 1950. Το 1956, δύο ισχυροί σεισμοί σημειώθηκαν στο νότιο Αιγαίο, με διαφορά μόλις 13 λεπτών, μεταξύ Σαντορίνης και της γειτονικής Αμοργού, με μεγέθη 7,4 και 7,2, προκαλώντας τσουνάμι.

Το σεισμικό «σμήνος» που ξεκίνησε στα τέλη Ιανουαρίου 2025 συνέβη σε αυτήν ακριβώς την περιοχή. Κατά τη διάρκεια της κρίσης καταγράφηκαν πάνω από 28,000 σεισμοί, με τους ισχυρότερους να φτάνουν μεγέθη άνω του 5 της κλίμακας Ρίχτερ. Οι ισχυρές σεισμικές δονήσεις προκάλεσαν μεγάλη ανησυχία στους κατοίκους της περιοχής και γενικότερα εν μέρει επειδή η αιτία ήταν αρχικά ασαφής, ήταν ενδεχομένως είτε τεκτονική είτε ηφαιστειακή.

Τι συνέβη υπόγεια

Η νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature» συμπεραίνει ότι η σεισμική δραστηριότητα προκλήθηκε από τη μετακίνηση μάγματος σε αρκετό βάθος. Η ακολουθία των γεγονότων είχε ήδη ξεκινήσει τον Ιούλιο 2024, όταν το μάγμα ανέβηκε σε έναν ρηχό ταμιευτήρα κάτω από τη Σαντορίνη, προκαλώντας αρχικά ασήμαντη ανύψωση του νησιού κατά μερικά εκατοστά. Στις αρχές Ιανουαρίου 2025 η σεισμική δραστηριότητα εντάθηκε και από τα τέλη Ιανουαρίου το μάγμα άρχισε να ανεβαίνει από τα βάθη συνοδευόμενο από έντονη σεισμική δραστηριότητα.

Η δραστηριότητα όμως μετατοπίστηκε προς τα βορειοανατολικά, σε απόσταση πάνω από δέκα χλμ. από τη Σαντορίνη. Κατά τη φάση αυτή, τα εστίες των σεισμών μετακινήθηκαν σε παλμούς από βάθος 18 χλμ. έως μόνο 3 χλμ. κάτω από τον πυθμένα. Η ανάλυση υψηλής ανάλυσης της χρονικής και χωρικής κατανομής των σεισμών, σε συνδυασμό με δορυφορική ραδιο-συμβολόμετρηση (InSAR), GPS σταθμούς και σταθμούς βυθού επέτρεψε τη μοντελοποίηση των γεγονότων.

«Η σεισμική δραστηριότητα ήταν τυπική της ανόδου μάγματος μέσω του φλοιού της Γης. Το μετακινούμενο μάγμα σπάει τον βράχο και δημιουργεί διαδρομές, προκαλώντας έντονη σεισμική δραστηριότητα. Η ανάλυσή μας επέτρεψε να ακολουθήσουμε με μεγάλη ακρίβεια την πορεία και τη δυναμική της ανόδου του μάγματος» λέει ο Δρ. Μάριους Ισκεν γεωφυσικός στο GFZ, εκ των επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

Ως αποτέλεσμα της μετακίνησης του μάγματος, η Σαντορίνη κατέβηκε ξανά, γεγονός που οι συγγραφείς ερμηνεύουν ως ένδειξη μιας προηγουμένως άγνωστης υδραυλικής σύνδεσης μεταξύ των δύο ηφαιστείων. «Μέσω στενής διεθνούς συνεργασίας και του συνδυασμού διάφορων γεωφυσικών μεθόδων, μπορέσαμε να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της σεισμικής κρίσης σε σχεδόν πραγματικό χρόνο και ακόμη να μάθουμε κάτι για την αλληλεπίδραση των δύο ηφαιστείων. Αυτό θα μας βοηθήσει να βελτιώσουμε την παρακολούθηση και των δύο στο μέλλον» εξηγεί ο Δρ. Τζενς Κάρστενς θαλάσσιος γεωφυσικός στο GEOMAR επίσης εκ των επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

Πολλαπλές μέθοδοι

Δύο παράγοντες επέτρεψαν την εξαιρετικά λεπτομερή χαρτογράφηση του υποβάθρου:

1. Μια τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύχθηκε στο GFZ για την αυτόματη αξιολόγηση μεγάλων σεισμικών δεδομένων.
2. Το GEOMAR είχε ήδη εγκαταστήσει υποβρύχιους αισθητήρες στον κρατήρα του υποβρύχιου ηφαιστείου Κολούμπο στις αρχές Ιανουαρίου, στο πλαίσιο του προγράμματος MULTI-MAREX. Οι αισθητήρες μέτρησαν όχι μόνο σεισμικά σήματα πάνω από τον ταμιευτήρα, αλλά και μεταβολές πίεσης λόγω καθίζησης του βυθού μέχρι και 30 εκατοστά κατά την εισροή μάγματος.

Η επιστημονική δραστηριότητα στη Σαντορίνη συνεχίζεται παρά τη μείωση της σεισμικής δραστηριότητας. Το GFZ διεξάγει επαναλαμβανόμενες μετρήσεις αερίων και θερμοκρασίας ενώ το GEOMAR διαθέτει αυτή τη στιγμή οκτώ πλατφόρμες αισθητήρων στον πυθμένα.

«Τα κοινά ευρήματα κοινοποιούνταν πάντα στις ελληνικές αρχές, ώστε να επιτυγχάνεται η ταχύτερη και ακριβέστερη αξιολόγηση της κατάστασης σε περίπτωση νέων σεισμών» αναφέρει η καθηγήτρια Χέιντρουμ Κοπ υπεύθυνη του MULTI-MAREX.

Η συν-συγγραφέας της μελέτης Δρ. Παρασκευή Νομικού  καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών που συνεργάζεται στενά με τα ερευνητικά ινστιτούτα στο πρόγραμμα MULTI-MAREX αναφέρει: «Αυτή η μακροχρόνια συνεργασία έκανε δυνατή τη συντονισμένη διαχείριση των γεγονότων στην αρχή του έτους και την πολύ ακριβή επιστημονική ανάλυσή τους. Η κατανόηση της δυναμικής σε αυτήν τη γεωλογικά ιδιαίτερα ενεργή περιοχή με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια είναι κρίσιμη για την ασφάλεια και την προστασία του πληθυσμού»

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News