Η ταχύτατη κατεδάφιση της Ανατολικής Πτέρυγας του Λευκού Οίκου, ώστε να ανεγερθεί μια νέα γιγάντια αίθουσα χορού, προκάλεσε σοκ σε δημοσιογράφους, πολιτικούς και αρχιτέκτονες συντήρησης μνημείων. Ο αμερικανός πρόεδρος είχε διαβεβαιώσει ότι οι παρεμβάσεις δεν θα επηρέαζαν το ιστορικό κτίριο. Ωστόσο, λιγότερο από έναν χρόνο μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του, μιας θητείας που καθορίζεται από την ικανότητά του να καταστρέφει για να ξαναχτίζει, ο Τραμπ κυριολεκτικά πήγε με κομπρεσέρ στα θεμέλια του ίδιου του θεσμού της αμερικανικής προεδρίας, για να δημιουργήσει κάτι που να τον εκπροσωπεί περισσότερο.

Σύμφωνα με την Washington Post, τα σχέδια προβλέπουν ένα μεγαλοπρεπές νεοκλασικό κτίσμα στη θέση της παλιάς πτέρυγας, με αίθουσα για το κοινό επενδεδυμένη με φύλλα χρυσού, χωρητικότητας 1.000 ατόμων, νέα γραφεία και πολυτελείς σουίτες για υψηλούς προσκεκλημένους. Το αποτύπωμά του θα είναι σχεδόν διπλάσιο από τα 5.000 τετραγωνικά μέτρα του ίδιου του Λευκού Οίκου, ενώ θα ενώνεται με αυτόν μέσω μιας εντυπωσιακής γυάλινης γέφυρας.

Οι ανακαινίσεις σε κυβερνητικά κτίρια δεν είναι σπάνιες· ο Λευκός Οίκος έχει ανακατασκευαστεί πολλές φορές στη διάρκεια των δύο αιώνων ύπαρξής του. Οι αξιωματούχοι του Τραμπ λένε ότι η οργή για τα έργα είναι «πολιτικό κατασκεύασμα». Ωστόσο, η αισθητική μεταμόρφωση που επιβάλλει ο πρόεδρος είναι ξεκάθαρη: ένας Λευκός Οίκος πιο κοντά στα λαμπερά, χρυσοποίκιλτα θέρετρα του ίδιου του Τραμπ.

Οι επικριτές του επισημαίνουν την παντελή έλλειψη διαβούλευσης, την αδιαφορία για την ιστορική κληρονομιά και τη θολή χρηματοδότηση μέσω εταιρικών δωρεών, που δημιουργούν ηθικά ζητήματα. «Ο Λευκός Οίκος είναι το σπίτι του λαού, δεν ανήκει στον Τραμπ», δήλωσε η δημοκρατική βουλευτής του Μέιν, Τσέλι Πίνγκρι. «Αν ο Ομπάμα ή ο Μπάιντεν έβαζαν μπουλντόζες εκεί, οι Ρεπουμπλικανοί θα πάθαιναν εγκεφαλικό».

Εντεκα χρόνια νωρίτερα, γράφει η Washington Post, ένας άλλος ηγέτης με παρόμοιο ένστικτο είχε κάνει κάτι ακόμα πιο θεαματικό. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που βρισκόταν τότε ήδη επί μια δεκαετία στην εξουσία της Τουρκίας, θέλησε να σφραγίσει την πολιτική του κληρονομιά χτίζοντας ένα νέο, επιβλητικό προεδρικό μέγαρο στην Αγκυρα· ένα σύμβολο της εξουσίας του.

Το παλιό Μέγαρο Τσανκαγιά, έδρα όλων των προέδρων της Τουρκίας από το 1923, θεωρήθηκε ανεπαρκές. Ετσι, ξεκίνησε η ανέγερση του Ak Saray, ή αλλιώς «Λευκού Παλατιού», πάνω σε έναν δασώδη λόφο έξω από την πόλη. Το αποτέλεσμα ήταν ένα κτίριο πενήντα φορές μεγαλύτερο σε εμβαδόν από τον Λευκό Οίκο, με 1.100 δωμάτια, μαρμάρινες κολόνες, υπερσύγχρονες υπόγειες εγκαταστάσεις και τζαμί ικανό να χωρέσει χιλιάδες πιστούς. Η αρχιτεκτονική του ήταν ένα μείγμα οθωμανικού μεγαλείου και, όπως παρατήρησαν οι επικριτές του τούρκου ηγέτη, «φασιστικής αρχιτεκτονικής μνημείων».

Το κόστος ξεπέρασε τα 615 εκατ. δολάρια και ήταν, όπως σημειώνει η Washington Post, διπλάσιο από τον αρχικό προϋπολογισμό. Παρά τις δικαστικές αποφάσεις που ζήτησαν την παύση των εργασιών λόγω καταπάτησης προστατευόμενης γης, ο Ερντογάν προχώρησε ακάθεκτος.

Μόλις έναν χρόνο πριν, η Τουρκία είχε συγκλονιστεί από τις διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί, που είχαν ξεκινήσει ακριβώς ως αντίδραση σε μια κυβερνητική «μπουλντόζα» και κατέληξαν σε μαζικό αντι-αυταρχικό ξέσπασμα. Ο Ερντογάν βγήκε αλώβητος, μεταπήδησε από την πρωθυπουργία στο αξίωμα του προέδρου και ξεκίνησε να αναμορφώνει το Σύνταγμα ώστε να συγκεντρώσει ακόμη περισσότερη εξουσία.

Για την αντιπολίτευση, το «Λευκό Παλάτι» έγινε αμέσως σύμβολο του νέου αυταρχισμού. Ενας βουλευτής της αντιπολίτευσης ειρωνευόταν ότι «το Παλάτι του Ερντογάν κάνει τη βασίλισσα της Αγγλίας να μοιάζει φτωχή και το Κρεμλίνο να θυμίζει αποχωρητήριο». Ο Ερντογάν απλώς χαμογελούσε: «Η νέα Τουρκία πρέπει να εκφραστεί με κάτι νέο», είχε πει τότε. «Το προεδρικό μέγαρο οργανώθηκε με ιδιαίτερο τρόπο. Δώσαμε μεγάλη προσοχή σε κάθε λεπτομέρεια».

Από τότε που υπάρχει πολιτισμός, οι ηγέτες αφήνουν πίσω τους οικοδομήματα μνημεία στη ματαιοδοξία τους. Ομως, γράφει η Washington Post, αυτά συχνά καταλήγουν να γίνονται σύμβολα μιας ολόκληρης εποχής. Η τουρκολόγος του Brookings Institution, Ασλί Αϊντιντασμπάς, θεωρεί ότι η κατεδάφιση της Ανατολικής Πτέρυγας από τον Τραμπ θυμίζει ανησυχητικά το Λευκό Παλάτι του Ερντογάν:

«Και στις δύο περιπτώσεις, το μέγεθος είναι μήνυμα ισχύος. Με το τεράστιο παλάτι του, ο Ερντογάν σηματοδότησε τη γέννηση μιας νέας εποχής, όπου η άνοδος της Τουρκίας συγχωνεύτηκε με το πρόσωπό του. Η προσωπική μεγαλοπρέπεια έγινε εργαλείο κρατικής εξουσίας· οι δύο ταυτότητες ενώθηκαν», λέει στην Washington Post.

Ο κριτικός τέχνης της Post, Φίλιπ Κένικοτ, αναρωτήθηκε τι μήνυμα επιχειρεί να περάσει ο Τραμπ με το δικό του έργο: «Παρουσιάζει τον εαυτό του ως “αρχιμάστορα”, έναν εργολάβο που προσπερνά τη γραφειοκρατία. Αυτή η εικόνα -δικαιολογημένη ή όχι- είναι που τον έκανε δημοφιλή. Ομως, καταργώντας τα υπάρχοντα προηγούμενα, απλώς θεσπίζει νέα», έγραψε.

Και το νέο προηγούμενο, σημειώνει, είναι επικίνδυνο: «Η ιστορία δεν έχει σημασία· οι νόμοι, οι διαδικασίες και τα ήθη είναι άσχετα· η συνεργασία και η διαφάνεια δεν έχουν θέση εδώ. Τα κτίρια δεν είναι πλέον συλλογικά έργα πολιτών, αλλά “δώρα” ενός αλάνθαστου ηγέτη προς τον λαό του».

Δέκα χρόνια μετά τα εγκαίνια του Ak Saray, ο Ερντογάν έχει εδραιώσει την εξουσία του όσο ποτέ. Εξουδετέρωσε αντιπάλους είτε με εκλογές που διεξήχθησαν με άνισους όρους, είτε με απλή καταστολή, συλλήψεις, διώξεις, φίμωση.

Ο Τραμπ, διαχρονικός θαυμαστής των «ισχυρών ανδρών», έχει επανειλημμένα εκφράσει τον σεβασμό του προς τον τούρκο ηγέτη. Ακόμα και όταν ο Ερντογάν φυλάκιζε τον δήμαρχο Κωνσταντινούπολης, τον σοβαρότερο εκλογικό του αντίπαλο, με κατηγορίες ευρέως θεωρούμενες ως κατασκευασμένες, ο Τραμπ του απηύθυνε πρόσκληση στον Λευκό Οίκο, την ώρα που στην ίδια του τη χώρα αποδυνάμωνε τους θεσμούς δημοκρατικής εποπτείας.

Σε κοινή συνέντευξη Τύπου τον Σεπτέμβριο, ο Τραμπ χαμογελώντας είπε στον Ερντογάν: «Ξέρεις για στημένες εκλογές καλύτερα απ’ τον καθένα».

Κι όμως, καταλήγει η WP, δεν το εννοούσε ως κριτική. Για τον Τραμπ, που εξακολουθεί να πιστεύει ότι κέρδισε τις εκλογές του 2020, αυτή η φράση ακούστηκε μάλλον σαν κλείσιμο του ματιού, από τον έναν οικοδόμο φαραωνικών κτιρίων εξουσίας προς έναν άλλον.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News